Ahmet Yaşar Ocak önemli bir akademisyenimiz. 1946 yılında Yozgat'ta doğmuş. İlkokuldan sonra, Yozgat imam hatip okulunu 1963'te bitirmiş. O dönem imam hatip okulu mezunları lise mezunu sayılmadığından, çok istemesine rağmen üniversiteye, İlahiyat Fakültesi'ne girememiş. İster istemez İmam Hatiplilere açık tek yüksek tahsil kurumu olan İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü’ne (şimdiki Marmara Üniversitesi İlahiyat fakültesi) girmiş. 1967 yılında ilahiyat lisansını tamamladıktan sonra, tarih tahsili yapmayı çok istediğinden, dışarıdan lise sınavlarına girerek İstanbul Bakırköy Lisesi'nden mezun olmuş. Aynı yıl üniversite sınavını kazanarak, hayallerini süsleyen İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü'nde tarih lisansına başlamış ve 1971'de mezun olmuş. 1972’de Hacettepe Üniversitesi Sosyal Ve İdari Bilimler Fakültesi Tarih Bölümü'ne asistan olarak girmiş. Yüksek lisansını 1974'te bitirip Fransız hükümetinin verdiği bursla Strasbourg Üniversitesi Beşerî Bilimler Fakültesi'ne gitmiş. Orada Türkoloji Bölümü'nde meşhur Profesör İrene Melikof yönetiminde doktoraya yapmış. Sonra Hacettepe Üniversitesi’ne dönerek Tarih Bölümü'nde 1983'te doçent, 1988'de profesör olmuş.
Ahmet Yaşar Ocak kendine çalışma alanı olarak “Türk tarihi çerçevesinde İslam” gibi, az çalışılan ve kendisinin çok problemli olarak nitelediği bir alanı seçmiş. İslam heterodoksisi konusuna yoğunlaşmış. Alevîlik ve Bektaşîlik’le bu çerçevede ilgileniyor.

Türkler Türkiye ve İslam
Ocak’ın “Türkler, Türkiye ve İslam” başlıklı bir kitabı var. Bu kitap ilk olarak 1999 yılında yayınlanmış. Benim okuduğum 2016 yılında yapılmış 14. Baskısıydı. Bu 200 sayfalık kitabında Ocak, daha önce 1996 yılında yayınlanan “Türk Sufiliğine Bakışlar” adıyla yayımlanmış yazılarının bir anlamda devamı niteliğinde on adet yazıya yer veriyor. Bu yazılar, daha önce yayımlanmamış iki makale ile çeşitli yerlerde yayımlanmış diğer makaleler ve bildiri metinlerinden oluşuyor. 
Yazar bu yazılarında, başlangıcından günümüze kadar Türk tarihinde İslam'ın görüntüleniş biçimleri üzerinde durmaya, Osmanlı ve özellikle cumhuriyet döneminde İslam'ın konumu, devletin, elit kesimlerin İslam'a bakışlarını irdelemeye ve İslam tartışmaları üzerinde bazı düşüncelerini, bakış açılarını, yorumlarını ve eleştirilerini ortaya koymaya gayret ediyor.
Kitabın genelinde dengeli, rasyonel ve akademik bir üslubun korunmaya çalışıldığı görülüyor. Hakikatin tek boyutlu, basitçe anlaşılır, siyah beyaz bir mesele olmadığının, birçok veçheye sahip olduğunun ve girift ilişkiler çözülmeden anlaşılamayacağının altı çiziliyor. Mesela kitabın 14. sayfasında Marks ve Max Weber’in birbirlerine ters düşüyormuş gibi görünen yaklaşımlarının aynı anda doğru ve geçerli olabileceği şu satırlarla anlatılıyor:
“Günümüzün ilerlemiş tarih araştırmaları, toplumsal ve ekonomik yapının dinleri yaratmadığını, ama kitlelerin dini inanç ve telakkilerini geniş ölçüde yönlendirebileceğini gösterdiği gibi, dini inanç ve telakkilerin de kitlelerin toplumsal, ekonomik ve kültürel hayatlarını çok derinden etkileyebileceğini göstermiştir.”
Kitap değişik zamanlarda yazılmış çeşitli makaleler ve bazı bildiri metinlerinden oluştuğu için bütünlük ve üslup noktasında bazı sıkıntıların olduğunu söylemek lazım. Mesela bazı makalelerde uzun, bitmek bilmez dipnotlar varken bazılarında sadece tek tük referanslar göze çarpıyor. Kitabı okurken sayfanın yarısını kaplamakla kalmayıp sonraki sayfada devam eden birçok dipnotun neden asıl metnin içinde olmadığını merak ediyorsunuz. Bu arada dipnotların çok zengin bir bibliyografya sunduğunu da belirtmek gerekiyor. Ocak, iyi bir akademisyenden beklenecek şekilde bahsettiği konularda derinlemesine araştırma yapmak isteyenlere çok sayıda kaynak gösteriyor. İngilizce, Fransızca ve Almanca kaynaklara verilen referanslar, yazarın bu dillere hâkim olduğunu ve birinci elden (tercümelere ihtiyaç duymadan) bu kaynaklara erişebildiğini gösteriyor.
Ocak’ın üslubuna aşina olmayan, onu ilk kez okuyan okurların dikkatini, uzun ve birbirlerine atıflarla sıkı sıkı bağlı cümle ve paragraflar mutlaka çekecektir. Neredeyse her paragraf önceki paragraflarda geçen bazı yargılara yahut bilgilere işaret ediyor. Böyle olunca, dikkatiniz dağılıp anlamadığınız paragrafı baştan okumak yerine birkaç paragraf geriye gitmeniz gerekebiliyor. Çok uzun cümlelerin de okuyucunun işini kolaylaştırdığını söylemek mümkün değil.
Acaba değişik zamanlarda yazılmış çeşitli yazılardan oluşan bir eser olduğundan mıdır bilmiyorum ama kitapta okuyucuları zaman zaman usandıracak tekrarlar bekliyor. Ocak sıklıkla “monografik çalışmaların eksikliğinden”, “makro bakışın” verdiği perspektifin yetersizliğinden, “Türk tarihçiliğinin zayıflığından” dem vuruyor. Bir de bir müddet sonra –en sonda yazılan iki makale hariç tutulursa- hemen her makalenin aynı fikirlerin, görüşlerin başka şekilde ifadesi olduğunu düşünmeye başlıyorsunuz.
Yine dikkat çeken bir husus da, kitabın neredeyse tümünde hissedilen “yakınma tonu”. Ocak’ı sürekli şikâyet ederken görüyoruz. Araştırmacıların bilgisizliğinden, devlet adamlarının cehaletinden, radyo ve televizyonlara çıkan tartışmacıların niteliksizlerinden, akademisyenlerin altyapı eksiklerinden, tarih, sosyoloji ve lisan bilmemelerinden sürekli yakınan bir yazar görüntüsü çiziyor Ocak. Bu görüşleri tamamen haklı olsa bile okuyucunun canını sıkacak ve dikkatini dağıtacak kadar çok tekrarlanıyor.
İnşallah değerlendirmemizi sürdüreceğiz.