Hatalı düşünce kalıpları, psikolojide bilişsel terapi ve bilişsel davranışçı yaklaşımlarla ilgili bir kavramdır. Bu kalıplar, kişinin düşünce ve inançlarını olumsuz bir şekilde etkileyerek duygusal sıkıntılar, kaygılar ve depresyon gibi sorunlara yol açabilir. Hatalı düşünce kalıpları, gerçekleri çarpıtan veya abartan düşünce şekillerini ifade eder ve kişinin olayları yanlış yorumlamasına neden olabilir.

Bazı yaygın hatalı düşünce kalıpları şunlar olabilir:

Katastrofik Düşünce: Olayları en kötü senaryolarla yorumlama eğilimi. Bir sorun yaşandığında, en kötü sonucun gerçekleşeceğine inanmak.

Siyah-Beyaz Düşünce: Olayları ya tamamen olumlu ya da tamamen olumsuz olarak değerlendirme eğilimi. Aradaki gri alanları görmezden gelme.

Olumsuz Filtreleme: Pozitif olan şeyleri göz ardı ederek sadece olumsuz yönleri fark etme. Olumlu deneyimleri küçümseme.

Kişiselleştirme: Olayları kendine yöneltilmiş gibi algılama. Başkalarının davranışlarını veya olayları kendisiyle ilgiliymiş gibi yorumlama.

Genelleme: Bir olayın veya deneyimin, genel bir kuralın bir göstergesi olarak algılanması. Bir olumsuz deneyimi yaşadığında bunun her zaman ve her yerde geçerli olduğuna inanma.

Zihin Okuma: Başkalarının ne düşündüğünü veya hissettiğini tahmin etme eğilimi, genellikle olumsuz yönde.

Etiketleme ve Kendini Etiketleme: Bir hatanın veya olumsuz bir durumun yaşandığında kendini veya başkalarını hemen etiketleme. "Ben beceriksizim" veya "O aptal" gibi ifadeler kullanma.

Olumsuz Kendilik Konuşması: Kendi kendine olumsuz ve eleştirel bir dil kullanma. Kendini suçlama ve eleştirme.

Büyütme ve Küçültme: Olumsuz olayları abartma (büyütme) veya olumlu olayları küçümseme (küçültme).

Kişisel Olarak Sorumlu Tutma: Bir olayın ya da durumun olumsuz sonuçlarından kendini sorumlu tutma, gerçekte kontrol edilemeyen faktörleri kişisel olarak üzerine alma.

Mükemmeliyetçilik: Kendi ve başkalarının davranışlarını sürekli olarak mükemmel olmalarını beklemek, herhangi bir hata veya eksiklik kabul etmemek.

Önsezi ve Kehanet: Olumsuz bir sonucun kesinlikle gerçekleşeceğine dair önceden bir his veya düşünceye sahip olma, genellikle kanıt olmadan.

Başkalarının Düşüncelerini Tahmin Etme: Başkalarının sizin hakkınızda neler düşündüğünü tahmin etme ve olumsuz düşüncelerini varsayma.

Şartlandırılmış Olumsuzluk: Geçmiş deneyimlerin olumsuz sonuçlarını gelecekteki deneyimlere aktarma ve yeni deneyimleri eski deneyimlere göre yargılama.

Emosyonel Akıl Okuma: Başkalarının hissettiği duyguları ve düşünceleri kesin bir şekilde bildiğini varsayma, genellikle olumsuz yönde.

Karşılaştırma Tuzağı: Sürekli olarak başkalarıyla kendini karşılaştırma ve kendi başarısızlıklarını veya eksikliklerini vurgulama.

Uç Durumlara Götürme: İyi veya kötü bir durumun daha da aşırı sonuçlara yol açacağını düşünme. Genellikle olayların gerçekçi orta noktalarını göz ardı etme.

Geçmişte Yaşama: Geçmiş hataları veya pişmanlıkları sürekli hatırlayarak şu anı ve geleceği olumsuz etkileme.

Kendi Duygusal Durumunu Genel Durum Olarak Kabul Etme: Anlık bir duygusal durumu, genel bir durum olarak kabul etme. Örneğin, anlık bir üzüntüyü sürekli bir hüzün haline dönüştürme.

Mantık Dışı İspat İsteme: Olumsuz düşünceleri, mantıksız şekillerde kanıtlarla destekleme veya olumlu düşüncelerin kanıtını göz ardı etme.

Bu hatalı düşünce kalıpları kişinin zihinsel sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir ve duygusal sıkıntılarını artırabilir. Bilişsel terapi gibi yaklaşımlar, bu düşünce kalıplarını tanımlamayı, sorgulamayı ve değiştirmeyi amaçlayarak kişinin daha adaptif ve esnek bir zihinsel tutum geliştirmesine yardımcı olabilir.