Yusuf Akoğul

Yusuf Akoğul

OSMANLI'NIN 19.YY DIŞ POLİTİKASI(2)

OSMANLI'NIN 19.YY DIŞ POLİTİKASI(2)

Osmanlı toprakları üzerinde diğer devletler(İngiltere, Rusya ve Fransa) açısından üç mesele mühimdi. Bunlardan ilki Hindistan’a, Doğu Akdeniz’e ve ticaret yollarına sahip olmak; ikincisi stratejik ve ticari nedenlerle boğazlardaki egemenliği elde etmek; sonuncusu ise Orta ve Doğu Avrupa topraklarında giderek artan Rus nüfusu ve Osmanlı’nın varlığı meseleleridir. 

Osmanlı’nın 1700’lü yılların sonlarından 1877-78 Osmanlı-Rus harbine kadar denge politikasında dayandığı güç İngiltere olmuştur. İngiltere’nin, Osmanlı Devleti’ne neden destek verdiğine bakacak olursak bunun nedeni; Hindistan meselesi ile ilgilidir. İngiltere Yedi Yıl(1756-63) Savaşları sonucu Fransa’dan Hindistan sömürgesini almıştı ve haliyle bu büyük sömürge İngiltere’nin ekonomik hayatında önemli yer tutmaktaydı ve İngiltere’nin İmparatorluk Yolu denilen güzergahı; Mısır, Akdeniz ve Cebelitarık Boğazı’ndan geçmekteydi.

1787-92 yılları arasında Osmanlı ile Avusturya ve Rusya arasındaki savaş meydana gelene kadar İngiltere için herhangi bir tehlike yoktu. Fakat bu savaş zuhur edince Rusya’nın Boğazlara yerleşmek istemesi, ticaret yolunun kesilmesine neden olabileceği için İngiltere için büyük tehdit oluşturuyordu.  Rusya’nın Akdeniz’e sarkmasını istemeyen İngiltere bunu Osmanlı’nın toprak bütünlüğünü korumakla sağlayacağını düşündü ve politikasını bu minvalde kurdu.

19. yüzyıl dengesini Osmanlı  için Napolyon’un Mısır seferi ile başlatmak yerinde olur. Avrupa devletlerinin sömürgelerine ulaşabilmeleri için Doğu Akdeniz’deki hâkimiyeti sağlamış olmaları gerekmekteydi. Bu sebepten Mısır ve Lübnan genelinde Avrupa devletlerinin güç mücadelesi vardı. İngiltere ve Fransa için mühim olan Hindistan’a giden yolun Doğu Akdeniz’den geçmesiydi. Ayrıca Doğu Akdeniz’i önemli kılan sadece jeopolitik önemi değil özellikle Lübnan’daki ipek ipliği üretimi başta olmak üzere ekonomik anlamda da Avrupa’ya bağlı olmasıdır. 1798’de Napolyon İngiltere’yi saf dışı bırakmak gayesiyle Mısır’ı işgal etmiş ve ele geçirmeye çalışmıştır. Hem İngiltere hem Rusya bu durum karşısında oldukça telaşlanmıştır. Çünkü; İngiltere’nin Hindistan ile olan bağlantısı kesilmekteydi ve Rusya da Napolyon’un daha kuzeye çıkarak Osmanlı’yı yıkmasından korkuyordu. Korkusunun sebebi ise zayıf olan Osmanlı’dan Boğazların alınabilir olması ama güçlü olan Fransa’dan almasının zor olmasıdır.

Osmanlı zaten bu işgali tek başına savabilecek güçte değildi. Rusya ile ilk defa olmak üzere İngiltere ve Rusya ittifak imzalandı ve Napolyon Mısır’dan çıkarıldı. Buna göre Napolyon’un işgal ettiği Ege’deki 7 ada için Rusya, donanmasını boğazlardan serbetçe geçirebilecekti. Bu tarihten itibaren Osmanlı’nın boğazlardaki hakimiyeti azalmaya başladı. 1805 yılında yapılan bir başka ittifakla Ruslar, söz konusu adalar için barış zamanları da boğazlardan geçiş hakkı elde etti. 
 

Önceki ve Sonraki Yazılar
SON YAZILAR