İslâm dünyasında her yıl manevî bir iklimin hüküm sürdüğü ve ramazan bayramıyla sona eren üç aylar, Müslümanlara dinî hissiyat ve ibadet yoğunluğu eşliğinde gündelik hayatlarını sorgulama, yenileme ve zenginleştirme fırsatı sunmaktadır.

Üç ayların faziletine dair Hz. Peygamber’den nakledilen rivayetlerin yanı sıra dinî kültürde mübarek sayılıp kutlanan Regaib, Mi‘rac, Berat ve Kadir gecelerinin bu aylarda yer alması üç aylara ayrı bir önem verilmesine, ibadet, dua, zikir ve hayırlı işlerle daha fazla meşgul olunarak dinî duyarlılığın daha yoğun olarak yaşanmasına zemin hazırlamıştır. Ancak hadis âlimleri Recep ve Şaban aylarının fazileti hakkında kaynaklarda mevcut rivayetlerin çoğunun uydurma, önemli bir kısmının zayıf olduğunu ifade etmektedir.

Resûl-i Ekrem’in Recep ayı girdiğinde, “Allahım, Recep ve Şâban’ı bize mübarek kıl ve bizi ramazana ulaştır!” şeklinde dua ettiği yolundaki rivayet (Taberânî, el-Muʿcemü’l-evsaṭ, IV, 189; Ebû Nuaym, VI, 269; ayrıca bk. Müsned, I, 259) zayıf kabul edilmektedir. Resûlullah’a isnat edilen, “Recep Allah’ın ayıdır, Şâban benim ayımdır, ramazan ise ümmetimin ayıdır” rivayetinin ise aslı bulunamamıştır. (Süyûtî, s. 114).

Üç aylarda yerine getirilmesi gelenek halini almış nâfile ibadetlerden biri oruçtur. Recep ve Şâban aylarının tamamının oruçlu geçirilerek ramazanla birleştirilmesi “üç aylar orucu” şeklinde adlandırılır. Ramazan ayında kasten bozulan oruçtan dolayı yerine getirilmesi gereken iki aylık kefâret orucunun recep ve Şâban aylarında tutularak böylece üç ayların oruçlu geçirildiği de görülmektedir.

Üç aylar orucunun âdet haline gelmesinde, bu ayların faziletine dair Hz. Peygamber’den nakledilen rivayetlere dayanıp Ramazan ayını dinî duyarlılık ve ibadet yoğunluğu içinde karşılama niyetinin etkili olduğunu söylemek mümkündür. Resûl-i Ekrem’in Şâban ayında diğer aylara oranla daha fazla oruç tuttuğu, bazen de tamamını oruçlu geçirdiği hadis kaynaklarında yer almaktadır (Buhârî, “Ṣavm”, 52; Müslim, “Ṣıyâm”, 175, 176).

Ancak Resûlullah’ın Recep ve Şâban aylarını birleştirerek aralıksız oruç tuttuğuna, böylece üç ayları oruçlu geçirdiğine dair sahih kaynaklarda herhangi bir rivayet mevcut değildir. Belirli günler dışında her zaman nâfile oruç tutulması mümkündür. Fakat fazileti hakkında hadis bulunan ya da belirli zamanlarda tutulması tavsiye edilen nâfile oruçlar arasında üç aylar orucu mevcut değildir.

Üç aylar kameri aylardan Recep, Şaban ve Ramazan aylarıdır. Bu mübarek aylar içerisinde öyle feyizli ve bereketli günler ve geceler vardır ki yüce Allah'ın rahmet ve mağfireti bu gün ve geceler de müminler üzerine sağanak gibi yağar. Bu mübarek aylar hakkında Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyrulmaktadır:

“Allah'ın gökleri ve yeri yarattığı günkü yazısına göre ayların sayısı 12’dir. Bunlardan dördü haram aylardır. Bu dost doğru bir nizamdır. Öyleyse o aylar içinde kendinize yazık etmeyin.” Bu ayeti kerimede işaret edilen haram ayları da Hz Peygamber şu hadisi ile açıklamıştır: “Muhakkak zaman, Allah'ın yarattığı günkü şekli ile akıp gitmektedir, sene 12 aydır.”