Son zamanlarda sıkça işitir olduğumuz meşhur bir aforizma var: “Coğrafya kaderdir”. Birçok gazetecinin, akademisyenin, entelektüelin İbn Haldun’un bu sözünden hareketle kocaman kocaman (ve çoğu zaman kocaman oldukları ölçüde bilimsel temelden mahrum) yargılara vardığına şahit oluyoruz. Coğrafyanın, üzerinde yaşayan toplumun gerçekliğini -dolayısıyla kaderini- belirlediği, ne yapılırsa yapılsın o coğrafyada yaşayan insanların başka türlü bir gerçeklik üretmelerinin beklenemeyeceğini ima ediliyor. Bu sözden hareketle bazı düşünürlerimiz, bazen kahramanlığımıza, bazen cehaletimize, bazen güçlü lider arayışımıza bazen kural tanımayışımıza “doğal” gerekçeler üretiyorlar.
Toplumsal cinsiyet ile ilgili okumalar yaparken meşhur psikolog Freud’un, İbn Haldun’un bu aforizmasına “ikiz kardeş” sayılabilecek bir sözü olduğunu öğrendim: “Anatomi kaderdir”!
Bu söz de -tıpkı ikiz kardeşi gibi- alabildiğine çeşitli ve yüksek perdeden yorumlara kapı açan bir söz. İnsanların anatomilerinin dişi ya da erkek olmalarını, bunun da kim olduklarını, nasıl davranacaklarını, nasıl muamele göreceklerini, hangi toplumsal rolleri üstleneceklerini, özetle kaderlerini belirleyeceği söyleniyor. 
Peki bu varsayım gerçekten doğru mu?
Aslında modernite çağı düşünürlerinin bu konuda kafalarının pek de karışık olduğu söylenemez. Cinsiyet konusu, modern düşüncenin “kesin, evrensel ve bilimsel” hakikat arayışı çerçevesinde hemen hemen bir biyoloji ve kimya tartışmasına indirgenmişti. Erkekliği ya da dişiliği belirleyen kromozomların keşfiyle yolun yarısı alınmış gibiydi. Sadece çift cinsiyetli doğumlar veya eşcinsellik gibi anomalilerin izahına ihtiyaç vardı. Bunlarla ilgili maddi çözümlere ulaşmak -mesela eşcinsellik geninin keşfi- sadece bir zaman meselesi gibi görülüyordu.
Modernitenin ve modern düşüncenin dikte ettiği anlayış, kabul ve metotlar 20. Asrın başlarından itibaren sorgulanmaya başlayınca cinsiyet konusunda da alternatif düşüncelerin filiz vermeye başladığı görüldü. Üst anlatıların (metanarrative), yahut Jean-François Lyotard’ın 1979’ta yayınladığı “The Postmodern Condition: A Report on Knowledge” kitabında koyduğu isimle “büyük anlatıların” (grand narratives) aslında modernitenin dayattığı ideolojik fikirler olduğu ileri sürülünce cinsiyet konusundaki “anlatılar” da yeniden ele alındı.  Nasıl Max Weber, Marx’ın “üst yapıyı belirleyen alt yapı” fikrini baş aşağı çevirdiyse, özellikle 1940’lardan sonra sesleri daha güçlü duyulmaya başlanan post modern düşünürler de cinsiyet konusunda “ezberleri” bozan fikirler serdetmeye başladılar. Belki de anatomi kader falan değildi. Belki de insanın cinsel tercihleri sadece genler, hormonlar, hücreler, organlar tarafından belirlenmiyordu. Belki de cinsiyet biraz da toplum tarafından sosyal olarak inşa edilen bir şeydi.
Kadınlar ve erkekler arasındaki farklılıklar neredeyse her toplumda kadınların aleyhine bir eşitsizliğe, hiyerarşiye, ezen-ezilen ilişkisine dönüşüyordu. Bu adaletsiz durumu mütemadiyen yeniden üreten doğa mıydı (nature) yoksa yetiştirme şekli miydi (nurture). 
Michael S. Kimmel “The Gendered Society” isimli kitabında şu temel soruyu soruyor: “Erkek ve kadınlar anatomik olarak farklı olduklarından mı farklıdırlar, yoksa onlara farklı olmaları öğretildiği için mi farklıdırlar? Biyoloji değişmez bir kader midir, yoksa insanlar değişme potansiyeline sahip esnek varlıklar mıdır? 
Bu soruya inşallah bir sonraki yazımızda cevap arayacağız.