Hayâ, sözlükte utanmak, çekinmek anlamına gelmektedir. Hayâ duygusu yüzün kızarması, kişinin başını öne eğmesi, gözlerini kaçırması, şaşkın davranışlar sergilemesi gibi şekiller de dışa yansır. İnsanları kötülükten alıkoymak iyiliğe yönelten fıtri bir ahlak özelliği olmakla birlikte hayâ kişinin içinde yaşadığı toplumun dinine örf ve adetlerine yaşam tarzına göre şekillenir. 

Her insanlarda farklı fonksiyonlar gösteren toplumdan topluma, kişiden kişiye göre de değişen ve yaşadığımız çevre ile ilişkilendirebiliriz. Bununla beraber aile yapısı arkadaş çevresi ve aldığımız eğitim davranışlarımıza etki etmektedir. Davranış insanlara farklı değerler katan insanları sevmeyi canlılara zarar vermemeyi öğütleyen iyi ve yararlı işlerde bulunmak davranışların bütünüdür. Utanma duygusu olagelen bizleri yanlış yapmaktan alıkoyan doğruyu bulmamızı sağlayan davranışlarımızdır. 

Peygamber Efendimiz de hayâ konusuna önem vermiş bu konuda ashabını uyarmıştır. Bu konu ile ilgili arsızlık nerede ve kimde olursa olsun çirkinleştirir, hayâ ise nerede olursa olsun zarifleştirir buyurmuştur. Hayâ sahibi kimselerden övgü ile bahsetmiştir. Hz Osman’ı ashabın en hayırlısı olarak tanımlamış Hz Osman asrısaadette bu üstün hayâ duygusu ile şöhret bulmuştur. 

Başkalarından utanan tepkilerinden çekindiği için onların hoşlanmadığı söz ve fiilleri yapmakta rahatsızlık duyan insanın aynı şekilde Allah’a karşıda haya göstermesi rızasını kaybetmekten korktuğu için onun sevmediği amelleri terk etmesini gerektirir. Cenabı Allah’ın bizleri gördüğünün bilinci ile yaşamak, her daim hal ve hareketlerimize dikkat etmek yaptığımız ve yapacağımız işlerimizde her daim iyi ve doğru olanı yapmak gerekmektedir. Nitekim Kuranı Kerimde, “Ey Âdemoğulları size avret yerlerinizi örtecek giysi ve süslenecek elbise verdik. Takva elbisesi var ya işte o daha hayırlıdır” buyurulmaktadır. Hayâ insana değer katan halimizi ve hareketlerimizi düzene sokan hem insanlardan utanacak işlerden uzak tutan hem de Cenabı Allah’a olan saygımızı gösteren güzel bir davranış şeklidir. İnsanları seven haya ve terbiye veren Cenabı Allah’a sonsuz şükürler olsun. Selam ve Dua ile.