Ahmet Aydınsoy

Ahmet Aydınsoy

Eğitimde başarının tarihi ipuçları 3

Eğitimde başarının tarihi ipuçları 3

Bireysel eğitimle elde edilen başarıların en güzel örneklerini Enderun Mektebinde görmek mümkündür. 
Farsça bir kelime olan Enderun kelime olarak “iç kısım” anlamına gelir. Osmanlı sarayı Birun, Enderun ve Harem olmak üzere üç bölümden meydana geliyordu.  Enderun Mektebi sarayda sadece erkeklerin eğitim gördüğü bir yapının adıdır. Sarayda ayrıca kadınların eğitim gördüğü ve Enderun'un muadili olan bölümün adı Harem’dir. Osmanlı düşmanlığı yüzünden yıllarca, Enderun gibi harika bir eğitim sisteminin muadili olan Harem'i, bize  maalesef hep farklı anlattılar.  

Enderun Mektebine, başarılı ve zekî talebeler devşirme yoluyla seçilir, bu mektepte büyük bir disiplin ve titiz bir eğitim sistemi uygulanırdı. Devşirme usulünde her zaman ailelerin rızası gözetilmiş, asla zorbalığa tevessül edilmemiştir. Hatta aileler devşirme işini, ayrıcalık ve büyük bir talih olarak gördükleri için, “devşirme eminini” sabırsızlıkla beklerler, çocuklarının Enderun’a seçilmesinin hayalini kurarlardı. 

Enderun Mektebi 1362’de Edirne’nin fethinden hemen sonra Sultan 1. Murat tarafından kurulmuş, Fatih ve 2. Beyazıt döneminde geliştirilerek tarihe mâlolmuş başarılı bir saray üniversitesi haline dönüştürülmüştür. Yüz yıllarca üç kıtada adaletin sancağını başarıyla dalgalandıran Osmanlının en başarılı devlet adamları Enderun Mektebinde yetişmiştir. Enderun mektebinin  bu büyük başarısının bir çok sebebi vardır. Bunlardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz. 

•    Sadece liyakate dayalı bir sistemle öğrenci seçilmesi. “Enderunlu bir öğrenci olmanın imtiyazına, ırkî ve ırsî bağlar gölge düşüremez. Buradaki her genç bilir ki, eğitimde liyakat esastır; başka türlü hiçbir ayrıcalık, terfilerde söz konusu değildir.” Enderun  mektebinde başarılı olan herkesin çok önemli görevlere geldiğini bilen ve gören öğrenciler için, bu durum başarı yolunda onlara en önemli motivasyon kaynağı olmuştur. Bu başarılı tablo 17. Yüzyıla kadar devam etmiş ancak, ehliyet ve liyakatin dışında sarayda nüfuz sahibi kişilerin kendi çocuklarını, hak etmedikleri halde Enderun’a öğrenci olarak vermeleri, bozulmanın ve disiplin zaafının başlangıcı olmuştur. 

•    Titizlikle uygulanan kuralların ve disiplinli bir sistemin kurulmuş olması. Enderun Mektebinde oluşturulan bu disiplin ve kurallara bağlılık, beraberinde başarıyı getirmiştir. Oluşturulan bu disiplinli ortam sayesinde, çok iyi bir zaman yönetimi sağlanmış, bu da mektebin başarısına büyük katkı sağlamıştır. Osmanlı eğitim sisteminde, şehzade 2. Mehmed'in öğrenciliği döneminde hocası ve babası Sultan 2. Murat'ın arasında geçen meşhur olay öğretmen, öğrenci ve veli ilişkileri açısından, özellikle eğitimde disiplinin önemi açısından son derece ibretlik bir hadisedir. Bir zincirin halkası gibi birbirini  olumlu ya da olumsuz etkileyen unsurlara bağlı olarak, maalesef bozulma döneminde sarayda  imtiyazlı kişilerin çocuklarının hak etmedikleri halde Enderun Mektebine alınması, kuralların ve disiplinin uygulamasında zaafa neden olmuş, bu da bozulmayı hızlandırmıştır.

•    Bireysel eğitim metodunun mektepteki her bir talebe için özenle uygulanması.  Enderun Mektebinde oluşturulan eğitim anlayışının bireyi tanıyan, onun ihtiyaçlarına cevap verebilen, istidat ve kabiliyetleri doğrultusunda ufuk açıcı bir sistemin kurulması ve her bir konunun üstadları tarafından bizzat birebir, diz dize eğitimle verilmesi, başarıyı getirmiştir. 

17. Yüzyıla kadar başarılarını arttırarak devam eden Enderun Mektebi, talebe seçiminde ehliyet ve liyakatten uzaklaşılmasıyla birlikte  başarı ve disiplin zamanla azalmış, bu olumsuz gelişmeler 1863 yılında Sultan 2. Mahmut tarafından bu mektebin kapatılmasına kadar devam etmiştir.

Sözün özü (hasılı kelam), eğitimde başarı için, ehliyet, liyakat ve disiplini gözeten, bireysel ihtiyaca cevap verebilen bir eğitim sistemi başarıya giden yolda, tarihten aldığımız önemli ipucudur.

Önceki ve Sonraki Yazılar
YAZIYA YORUM KAT
UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
1 Yorum
SON YAZILAR