Prof. Dr. Talip Küçükcan ve araştırma görevlisi Ali Fidan, 2013 tarihli bir makalelerinde*, “burjuva” kavramı çerçevesinde Osmanlı’dan günümüze bir iktisat tarihi değerlendirmesi yapıyorlar.
Toplumsal değişimlerin ekonomik yönünü, iktisadi kalkınmayı anlamaya ve anlatmaya çalışanlar sık sık “burjuva” terimine başvururlar. Doğrusal ilerlemeci görüş, Batı’da güç dengelerini değiştiren bu sosyal kategorinin diğer toplumlarda da aynı rolü oynayacağı düşüncesini benimser. Buradan hareketle, Osmanlı Devleti’nin son asrından başlayarak Türkiye toplumunda da bir yerli burjuva oluşturmak hedeflenmiştir. Bu makalede Talip Küçükcan ve Ali Fidan, ülkemizde ortaya çıkan burjuva sınıfını “seküler” ve “islami” olarak iki kategoriye ayırıyorlar ve bunlardan ilkinin devlet eliyle oluşturulmuş, ikincisinin ise birinciye bir tepki olarak ortaya çıkmış olduğunu ileri sürüyorlar. 
Yazarlar analize “burjuva” kavramının zaman içinde aldığı anlamları ortaya koyarak başlıyorlar:
W. Sombart’a göre burjuva, düşünce kıvraklığına, ileri görüşlülüğe, zekâ keskinliğine, çabuk düşünebilme, kesin ve hızlı karar alabilme, konunun özünü kavrayabilme kabiliyetlerine sahip ve dünyayı iyi tanıyan fırsatçı “müteşebbis” demektir. Burjuvaların oluşturduğu sosyal kategori “burjuvazi” ismini alır. Bu kategorinin özelliği, kapitalist düzende üretim araçlarını ellerinde bulunduranlar ile çıkarları bunlara bağlı olanların oluşturduğu, katmanlı toplumsal bir sınıf olmasıdır.
Burjuva kelimesi zaman içinde anlam değişikliklerine uğramıştır. İlk başlarda yalnız büyük toprak sahipleri, sanayici, bankacı ve tüccarları ifade ederken bugün serbest meslek sahiplerini, memurları, küçük esnaf ve zanaatkârlar ile genel olarak bütün mülk sahiplerini, çıkarları üretim araçlarına sahip olanlarla özdeş olan bütün bireyleri ve grupları ifade eder hale gelmiştir.
Osmanlı devleti son asrında yakın tarihinden tevarüs etmiş olduğu, yavaş işleyen sosyo-ekonomik yapılanmayı daha fazla sürdüremez hale gelmiştir.  Teceddüt adına yapılan 1839 Tanzimat Fermanı, 1856 Islahat fermanı, 1876 I. Meşrutiyet ve 1908 II. Meşrutiyet arzulanan neticeleri verememiştir. Bunun sebebi Osmanlı’da devletin, bürokrasi ve saray çevresinin, iktisadi birikime ve artı değere el koyarak bağımsız bir burjuva sınıfının ortaya çıkmasına müsaade etmemiş olması gösterilebilir. Müsadere ortamının varlığı Osmanlı toplumunun burjuvalaşmasının önündeki en büyük engellerden birisi olmuştur. Ancak 1839’daki Tanzimat Fermanı’nın ardından yeni bir mecraya girilmiştir. Batılılaşma amacıyla Avrupa tipi kurumları ülkeye getirecek ama yine de kendilerine bağlı kalacak bir bürokrat zümre yetiştirmeyi hedefleyen Osmanlı hanedanları, farkında olmadan batı formatında şekillenerek gün geçtikçe kendilerinin bile dokunamayacağı beşeri kaynaklar yaratan “bürokratik” bir burjuvaziyi meydana getirmiştir. Batıda devlet, burjuvanın mülklerini koruyan bir jandarma görünümüne bürünürken, Osmanlı’da devlet, burjuva toplumuna set çeken ve bu nedenle topluma sanayileşme yeteneği vermeyen bir baraj olduğundan, devlet ile bireyi ayıran tampon vazifesi görecek bir esnaf ve zanaatkâr burjuvası oluşamamıştır. Bireyleri devlete karşı koruyacak ikincil grupların yokluğunda, halkın sığındığı yer ümmet yapısı ve ona bağlı tarikatlar olmuştur.
Türkiye’de “milli iktisat”, “milli burjuvazi” düşüncesi daha Osmanlı’nın dağılma sürecine girdiği, İttihat ve Terakki’nin iktidara geldiği II. Meşrutiyet Döneminde gündeme gelmiştir. İttihat ve Terakki partisi 1908 yılından itibaren on yıllık iktidarında, yabancı şirketlere tanınan ayrıcalıkları, kapitülasyonları kaldırmış, yeni iş kollarının açılmasını sağlamak maksadıyla mesleki eğitim okullarını açtırmış ve milli bir banka kurdurmuştur.
Fakat ne yazık ki ne Osmanlı’nın son yıllarında ne de Cumhuriyet kurulduktan sonra gerçek/organik bir yerli burjuvazi oluşturulamamıştır. Devlet bürokrasi eliyle zenginleştirilen iş adamları, sadece bürokratik elite koltuk değnekliği yaptıkları müddetçe var olabileceklerini bildiklerinden devlete karşı kendilerini koruyacak ilkelerin takipçisi olmamışlardır. Türkiye’de milli bir burjuvazi yaratma projesi,  milli sermayeyi artıran, özel teşebbüsü harekete geçiren ve ulusal kökenli ekonomik bir düzenin alt yapısını oluşturan kamusal hedeflerden ziyade, askeri ve sivil bürokratik elite ekonomik güç sağlayacak türden özel girişimlere sahne olmuştur.
1929 ekonomik buhranının ardından 30’lu yıllarda devlet eliyle bir milli sanayileşme çabası görülse de bu girişim, ithalata dönük bir ticari devlet kapitalizmin gelişmesinden öte bir netice vermemiştir. 

Özetle, gerek Osmanlı gerekse de cumhuriyetin erken dönemlerindeki iktidar seçkinleri, kendi varlık alanlarından bağımsız gelişebilecek her türlü sivil oluşumlara karşı durduğundan, devletin dışında özerk bir girişimci sınıfın (burjuvanın) ortaya çıkması engellenmiştir.
Araştırmacılar, Türkiye’de özellikle 1965’ten itibaren, dine olan bağlılığı, kaderci bir bağlanmadan ziyade daha rasyonel ve bilinçli bir burjuva ideolojisinden meydana gelen yeni bir ekonomik sınıf doğduğunu söylüyorlar. 60’lı ve 70’li yıllarda ekonomik imkânları daraldığı için büyük şehirlere göç etmeye ve büyük şehirlerin varoş mahallelerinde yaşamaya başlayan kitlelerin, yeni doğan dindar sanayi burjuvazisine de ucuz iş gücü sağladığı da diğer bir iddiaları. Çıkarlarını korumak için direnişe geçen bu yeni küçük burjuvazinin, dini bir söylem arkasında müesses sosyo-ekonomik nizama bir muhalefet geliştirmeye başladığını, bu muhalefet yıllar içinde güçlenerek seksenler sonrasında kendisini iyiden iyiye hissettirdiğini belirtiyorlar.
Küçükcan ve Fidan’ın makalesinde, çok özet olmakla beraber gayet verimli bir inceleme yapıldığı, kuşatıcı bir analizin ortaya koyulduğu görülüyor. Fakat yapılan “analiz”, ne yazık ki makalenin alt başlığı olan “Osmanlı’dan Günümüze Bir Sınıf Analizi” cümlesinin ima ettiği tüm zaman dilimini kapsamamakta, mesele 1980’li yıllara kadar incelenmekte. Bu alt başlığa sahip bir makalenin 1990’lı ve 2000’li yıllarla ilgili söyleyeceği şeyler de olmalı diye düşünüyor insan.

* İKTİSADİ KALKINMADA YERLİ BURJUVANIN SOSYOLOJİK ANLAMI (Osmanlı’dan Günümüze Bir Sınıf Analizi)
Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 22, Sayı 2, 2013, Sayfa 255-268