Uzun süren kış aylarından sonra Anadolu’ya bolluk ve bereketin habercisi olan bahar ve yaz ayları gelir. Orta Asya’dan Anadolu’ya süregelen Türklük Töresi, Alp Aslan’ın Türk Milleti’ne Anadolu’nun kapılarını açması ile İslamiyet ile yoğrularak Türk-İslam Kültürü’nü gün yüzüne çıkardı. Anadolu’nun kapılarının açılması ile Türk Milleti zengin olan kültürünü Anadolu ve İslam’ın getirdiği kültürle daha da geliştirdi.

Dedik ya; yaz ayları geliyor. Bolluk ve bereketin geldiği inanışlara göre dileklerin kabul olduğu Türklük Töresinin ta ezelden beridir kutladığı ‘Hıdırellez Bayramı’ geliyor. Peki Türk Milleti’nin bolluk ve bereketin habercisi olarak kutladığı ‘Hıdırellez’ nedir? Türk Kültüründe ne kadar yeri vardır? Orta Asya’dan süregelen gelenek Osmanlı ve günümüz Türkiye’sinde nasıl kutlanır? Anadolu’da Hıdırellez’in yeri nedir? Hıdırellez nasıl kutlanır?

“Doğanın yeniden canlanması ve yeniden yaşamaya başlaması anlamına gelen ilkbahar veya yazın gelişi, dünyanın her köşesinde insanoğlunun yaşamında önemli bir olaydır. Orta Asya’dan Anadolu’ya Türklük Töresinde var olan Hıdırellez geleneği ile ilgili yaygın bir inanış, Hızır ve İlyas'ın bir araya geldikleri günün anısına bir kutlama yapılmasıdır. Hıdırellez günü genellikle 6 Mayıs'ta kutlanır. Bazı yörelerde 5 Mayıs bayram günü olarak kabul edilmiş. 6 Mayıs Hıdırellez günü olarak kabul edilmiş ve törenler buna göre düzenlenmiş. Hıdırellez günü, Halk Takviminde yazın başlangıcı olarak kabul edilir.

Hıdırellez'in yaklaşmasıyla hem Anadolu'da hem de Anadolu dışındaki Türk topluluklarında çeşitli hazırlıklar yapılır. Evler baştan aşağı temizler, ev eşyaları, mutfak eşyaları, giysiler tepeden tırnağa temizlenir. Bu çalışmalar "Hızır” Aleyhisselam’ın eve uğraması için yapılır. Hıdırellez gününde ise kuzu veya oğlak, çeşit çeşit yemekler pişirilmiş ve bu arada pek çok yemeğin hazırlanışı tamamlanır. Bazı yörelerde Hıdırellez gününden bir gün önce oruç tutarak Hıdırellez'e kavuşanlar da vardır. Tüm hazırlıklar tamamlandıktan sonra en yakın mesire yeri olan, ağaçlıklı ve baharlı yerlere giden halk, çeşitli oyunlar, eğlenceler ile Hıdırellez gününü mutlu geçirmeye çalışıyor.

Türklük töresinde, Hıdırellez'in kutlandığı yerler genellikle sulak ve yeşil alanlardır. Geleneğe uygun olarak Anadolu'nun çeşitli yörelerinde “Hıdırlık” adı verilen piknik yerleri vardır. Hıdırellez'de yapılan törenlerin en önemlisi elbette "dilek oyunu “dur. Genç kızların şanslı olması, talihlerini belirlemesi amacıyla yapılmıştır. Oyunun yörelere göre farklı isimleri vardır. Oyunun icrası sırasında söylenen türkülerde umut, neşe, metanet, sevgi, şefkat, şefkat, iyilik, kardeşlik, gurbette yaşamak, vatanseverlik gibi temaların işlendiği görülüyor. Anadolu, Türk-İslam Kültürünün önemli mimarlarından Yunus Emre Hıdırellez ile alakalı, “Yunus Emre bu dünyada iki kişi kalır derler. Meğer Hızır İlyas ola âb-ı hayat içmiş gibi” beyitlerini dile getirmiş.

Hıdırellez’in, sözlü Türk Edebiyatı’nın temelini oluşturan Dede Korkut’tan itibaren Ebû Müslim, Battal Gazi, Dânişmend Gazi, Sarı Saltuk, Köroğlu gibi kahramanların hayatı etrafında şekillenen efsanelerde de izlerini görüyoruz. Osmanlı döneminde yaz mevsiminin başlangıcı 6 Mayıs sayıldığı gibi, 8 Kasım’a kadar süren 186 güne “Hızır Günleri” denirdi. Kalan 179 gün de “Kasım Günleri” (rûz-i Kasım) diye anılırdı. Hızır Günlerinin gelişi de adetler değişse de şenliklerle kutlanırdı. Baharın başlaması, ekinlerin canlanması, tabiatın yeniden dirilmesi anlamına gelen baharın ve yazın gelişi, ilk çağlarda dünyanın her tarafındaki insanların hayatında önemli bir olaydı. Dünya tarihi boyunca aynı zaman dilimine gelen günlerde benzer kutlamalar yapılması bu sevinci göstermenin yollarından oldu. Eski Orta Asya’daki Türk boylarında da benzer adetlere rastlandığı biliniyor.”