Dinde faiz gerçeği: Helal paranın yolları!

Faiz, aynı cinsten olan iki malın birbiri ile değiştirilmesinde ki sözleşmede bir taraf için kabul edilen ve karşılığı olmayan bir fazlalıktır. İslam’da kazanma ve mal-mülk edinme tıpkı ilim gibi farz telakki edilmiş kimseye muhtaç olmadan hayatını sürdürebilmesi, çoluk çocuğunun nafakasını temin etmesi maksadı ile meşru yoldan çalışıp kazanması, ibadet ve cihat ölçüsünde kutsal ve değerli bir davranış olarak nitelendirilmiştir.

Bir başka deyişle İslam’da asli ve tabi kazanç yolu emektir. Hibe, bir mala başkasını karşılıksız sahip kılmak demektir. Hibe diğer sözleşmeler gibi icap ve kabul ile gerçekleşir. Hibe, hibeyi hibe edilen kişinin alması ile tamamlanır. Peki, tüm detaylarıyla Dinen faiz nedir? Helal kazanç ne demek? Bağış yapmanın şartları nelerdir? Tüm detaylar haberimizde:

DİNEN FAİZ NEDİR?

Faiz haramdır. Faizin haram oluşu; kitap, sünnet ve icma ile sabittir. Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyurulmuştur: Faiz yiyen kimseler, kabirlerinden tıpkı şeytan çarpmış kimseler gibi çarpılmış olarak kalkarlar. Onların bu hali, alışverişte faiz gibidir demelerindendir. Oysaki Allah alışverişi helal, faizi haram kılmıştır. Ey iman edenler, Allah'a karşı gelmekten sakının ve gerçekten mümin kimseler iseniz faizden geriye kalanı bırakın. Eğer böyle yapmazsanız Allah ve Resulü ile savaşa girdiğinizi bilin. Eğer tövbe edecek olursanız anaparanız sizindir. Böylece siz ne başkalarına haksızlık etmiş olursunuz ne de başkaları size haksızlık etmiş olur.”

Peygamberimiz de şöyle buyurmuştur. “Yedi helak edici şeyden sakının; Allah'a ortak koşmak, efsun yapmak, Allah'ın haram kıldığı kimseyi haksız yere öldürmek, yetim malı yemek, faiz yemek, düşmana hücum anında savaştan kaçmak, iffetli kendi halinde mümin kadınlara zina iftirası atmaktır.”

Faiz yasağı, İslam iktisadının hem ana öğelerinden birisi hem de makul bir gereğidir. İslam’da temel üretim faktörü olarak emek kabul edilip, sermayenin risk ve zarara katlanmadan tek başına kazanç aracı olması önlenmiştir. Kur’an, faiz ile zekât ve infakın karşılaştırmasını yaparak zekât ve infakın değerli ve kalıcı, faizin değersiz ve bereketsiz olduğunu bildirmektedir.

HELAL KAZANÇ NE DEMEK?

Hz. Peygamber Efendimiz, bir hadisinde; “Hiç kimse elinin emeğinden daha hayırlı bir şey yememiştir” buyurmuştur. Kur’an-ı Kerim’de ise yüce yaradan; “Erkekler için çalışıp elde ettiklerinden bir pay vardır. Kadınlar için de çalışıp elde ettiklerinden bir pay vardır” buyurmuştur. Bu ayeti kerimede anlaşılmaktadır ki hem emeğin önemi vurgulanmakta hem de sermayenin kar payına işaret edilmektedir.

Ticaret, simsarlık, komisyonculuk, ortaklık, iş ve kira akdi gibi mal ve menfaat mübadelesi aracılığı ve devren iktisap usulleri de dolaylı olarak emeğe dayalı kazanç yollarıdır. İş ve ticaret hayatı ile ilgili karşılıklı rıza ve gönül hoşnutluğunu temel ilke olarak koymuş, akitlere ve verilen söze bağlılığı emretmiş, aldatma ve yalan beyanda bulunma, zorlama, karaborsacılık, karşı tarafın sıkıntıda olmasından yararlanma, belirsizlik ve risk sömürüsü yolunda kazancı yasaklamıştır.

İslam dininin asli kaynağı Kur’an ve sünnete ticari hayat ve kazanç yolları ile ilgili olarak temas ve işaret edilen yasaklama ve sınırlamalar örnek olay ve kavramlar itibarı ile belli bir sınırlılık taşısa bile, gözetmek istediği yarar ve ilke sakındırmak istediği haksızlık açısından ticari hayatın düzenlemeye imkan verir ölçüde geniş ve kapsamlıdır.

BAĞIŞ YAPMANIN ŞARTLARI NELERDİR?

İcap, bir kimseye ‘şu malı sana hibe ettim’ demek, kabul de o kimsenin ‘kabul ettim’ sözüdür. Hibede bağışladım, hibe ettim, hediye ettim sözleri icap olduğu gibi; bir kimsenin eşine bir süs eşyası verip ‘al takın’ yahut ‘al kullan’ sözleri de karşılıksız sahip kılmaya delalet eden bağış anlamındadır. Eşin bunu kabul etmesi ile bağış sözleşmesi gerçekleşmiş olur.

Bağış, insanlar arasında sevginin artmasına sebep olması bakımından çok güzel bir yardımlaşmadır. Peygamber Efendimiz şöyle buyurmuştur: “Birbirinize hediye verin ki aranızdaki sevgi artsın” buyurmuştur. İşte bağış yapanda bulunması gereken şartlar: Bağış yapanın akıllı ve ergen olması şarttır. Çocuk ile delinin yaptığı bağış sahih değildir. Bunun gibi çocuğa ait olan bir malı babasının bağış yapması da caiz değildir.

Bağış yapılan kişide bulunması gerekenler:

• Mal bağış yapıldığı anda mevcut olmalıdır. Örneğin; bir ağacın ilerde olacak meyvesini, bir ineğin ilerde doğacak yavrusunu bağış yapmak, henüz mevcut olmayan bir şeyi bağış yapmak olacağı için sahih değildir.
• Bağış yapılan mal, dinen haram bir mal olmamalıdır. Dolayısıyla leş, kan, domuz ve şarap bağış edilmez. Çünkü bunlar, dinde değeri olan mallar değildir.
• Bağış yapılan mal onu bağış yapana ait olmalıdır.
• Bağış yapılan şey teslim alınmış olmalıdır.