Osmanlı’da modernleşmenin mimarı: Ölümünün 107. yılında Abdülhamid Han

Eğitimden ulaşıma, sağlıktan iletişime kadar pek çok alanda gerçekleştirdiği reformlarla "Ulu Hakan" olarak anılan Sultan Abdülhamid, tartışmalı kişiliğine rağmen Osmanlı tarihinin en önemli padişahlarından biri olarak kabul ediliyor. 21 Eylül 1842'de İstanbul'da dünyaya gelen Sultan Abdülhamid, Sultan Abdülmecid'in ikinci oğlu olarak doğdu. Annesi Tirimüjgan Sultan'ı henüz küçük yaşta kaybeden şehzade, sarayda özel hocalardan dersler aldı.

Küçük yaşlardan itibaren Batı dillerine ve kültürüne ilgi duyan Abdülhamid, Fransızca öğrendi ve Avrupa'daki gelişmeleri yakından takip etti. Marangozluk ve oymacılık gibi el sanatlarında da kendini geliştiren şehzade, ilerleyen yıllarda bu yeteneklerini devlet yönetiminde de gösterecekti.

TAHTA ÇIKIŞ SÜRECİ

1876 yılında, kardeşi V. Murad'ın akli dengesi bozulunca 34 yaşında Osmanlı tahtına çıkan II. Abdülhamid, zorlu bir dönemde devletin başına geçti. Osmanlı İmparatorluğu'nun dış borçları had safhadayken, Balkanlar'da milliyetçi ayaklanmalar devam ediyordu. Rusya ile savaşın eşiğine gelen imparatorluk, içeride de siyasi çalkantılar yaşıyordu.

MODERNLEŞMENİN MİMARI

Sultan Abdülhamid'in en önemli icraatlarından biri eğitim alanında gerçekleştirdiği reformlardı. İlk, orta ve yükseköğretimin yaygınlaştırılması için büyük çaba sarf eden padişah, Darülfünun'un (İstanbul Üniversitesi) yanı sıra Mülkiye, Hukuk ve Tıp mekteplerinin de kurulmasını sağladı. Ülke genelinde yüzlerce modern okul açtıran Sultan, kız çocuklarının eğitimine de özel önem verdi.

Ulaşım ve iletişim alanında da önemli atılımlar gerçekleştiren II. Abdülhamid döneminde, Hicaz Demiryolu başta olmak üzere binlerce kilometre demiryolu inşa edildi. Telgraf hatları ülkenin en ücra köşelerine kadar ulaştırıldı. İstanbul'da modern tramvay hatları kuruldu ve şehir içi ulaşım geliştirildi.

DİPLOMASİ USTASI

Dış politikada "denge siyaseti" izleyen Sultan Abdülhamid, büyük devletlerarasındaki rekabeti ustaca kullanarak imparatorluğun toprak bütünlüğünü korumaya çalıştı. İngiltere, Fransa, Almanya ve Rusya gibi dönemin süper güçleri arasında diplomasi trafiğini yöneten padişah, Pan-İslamist politikalarıyla İslam dünyasının desteğini de arkasına almayı başardı.

SAĞLIK VE SOSYAL POLİTİKALAR

Sağlık alanında da önemli gelişmelerin yaşandığı II. Abdülhamid döneminde, modern hastaneler açılıp tıp eğitimi geliştirildi. Kuduz Hastanesi, Hamidiye Etfal Hastanesi (Şişli Etfal) gibi önemli sağlık kuruluşları bu dönemde hizmete girdi. Ayrıca kimsesiz çocuklar için yetimhaneler, yaşlılar için düşkünler yurdu gibi sosyal hizmet kurumları da açıldı.

BASIN VE SANAT HAYATI

Sıkı bir basın sansürü uygulayan II. Abdülhamid döneminde, buna rağmen gazetecilik ve matbaacılık gelişti. Yayıncılık faaliyetleri arttı, çok sayıda kitap ve dergi basıldı. Sanat alanında da önemli gelişmeler yaşandı. Tiyatro ve opera binaları açıldı, resim ve heykel sanatına destek verildi.

1908'de İkinci Meşrutiyet'in ilanıyla birlikte siyasi gücü azalan Sultan Abdülhamid, 1909'da tahttan indirildi. Önce Selanik'e sürgün edilen padişah, Balkan Savaşları sırasında İstanbul'a getirildi ve Beylerbeyi Sarayı'nda göz hapsinde tutuldu. 10 Şubat 1918'de hayata veda eden II. Abdülhamid'in cenazesi, Sultan Mahmud Türbesi'ne defnedildi.

TARİHİ MİRASI VE ETKİLERİ

II. Abdülhamid dönemi, Osmanlı İmparatorluğu'nun en kapsamlı modernleşme hamlelerinin gerçekleştirildiği dönem olarak tarihe geçti. Eğitimden sağlığa, ulaşımdan sanayiye kadar pek çok alanda yapılan yatırımlar ve reformlar, Türkiye Cumhuriyeti'nin de altyapısını oluşturdu. Bununla birlikte, uyguladığı istibdat yönetimi ve basın sansürü nedeniyle tartışmalı bir figür olarak da anılan Sultan Abdülhamid, modern Türkiye'nin şekillenmesinde önemli rol oynayan tarihi şahsiyetlerden biri olarak kabul ediliyor.