Prof. Hatice Dumanoğlu açıkladı: Ağaçlar da düşük yapabiliyor

Prof. Dr. Hatice Dumanoğlu zirai donun nedenleri, don olayına karşı alınabilecek tedbirler ve zirai dona etki edebilecek diğer faktörler konusunda www.gazeteilksayfa.com’a önemli açıklamalarda bulundu.

Tarım açısından düşük sıcaklıkların sonbahar, kış ve ilkbahar aylarının başında don olarak karşımıza çıktığını ve zarar verdiğini aktaran Prof. Dr. Dumanoğlu, özellikle ülkemizin iç bölgelerinde ve orta bölgelerini bağlayan alanlarda zirai don tehdidi ile karşı karşıya olduğumuzu düşük sıcaklıkların süresi, derecesi, bitkilerin içerisinde bulunduğu gelişme dönemi, yapılan bakım işleri gibi etkenlerin tamamının donun hasarını ve düzeyini etkilediğini belirtti.

-0.5 DERECE DAHİ ÜRÜN KAYBINA NEDEN OLABİLİR

Değişken sıcaklık derecelerinin farklı zirai don sınıflandırmasında olduğunu aktaran Prof. Dr. Dumanoğlu “Çiçeklerin dişi organı zarar gördüğü zaman meyve tutumu tabii ki riske girecektir. Özellikle kayısı, badem, şeftali gibi muhakkak dişi organa ihtiyaç duyan yani tohumun olmasına ihtiyaç duyan meyve türlerinde ürün kayıpları çok yüksek olur. Çiçeklerin üreme döneminden sonra Mart ve Nisan aylarını takiben düşük sıcaklıklar karşımıza çıkar bu sıcaklıklar az seviyelerde olsa bile zarar verebilecek düzeydedir. Sadece eksi 0.5 derecede dahi ürün kaybı çok yüksek olabilir. Çünkü meyve ağaçlarının en çok su içeren organları küçük meyvelerdir bu dönem artık ağacın meyve tuttuğu ama çok küçük safhada olduğu dönemdir.” şeklinde konuştu.

İKLİM OLAYLARININ ETKİSİ

Zirai don olayında aslında havanın derecesinin önemli olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Dumanoğlu, rüzgâr, nem, yağış gibi iklim olaylarının kendi içerisindeki şiddet düzeyine göre etkisinin olduğunu ve farklı yapılarda zarar verdiğini, zirai donun sıcaklıkla alakalı bir olay olduğunu vurgulayarak, “Adı üstünde ‘don’ bir donma olayıdır” ifadelerini kullandı.

NASIL TEDBİRLER ALINABİLİR

Öncelikli tedbirin meyve bahçelerinin kurulmadan önce nereye kurulacağının doğru tespitinin yapılması olduğunu söyleyen Prof. Dr. Dumanoğlu, şunları kaydetti: “Bahçede yapay bulut oluşturulabilir, sap saman yakarak, lastik yakarak, yapay duman oluşturulmaya çalışılır buradaki esas, ağacın kendisinden kaybolan ısının tekrar bu duman partiküllerine çarparak geri dönüp bahçede kalmasına dayanır. Diğer bir tedbir bahçenin ısıtılmasıdır, atık yağ yakan sobalar bahçe içerisine kurularak bunlarla bahçenin ısısı yükseltilmeye çalışılır. Bir de havanın karıştırılması yöntemi var sıcak hava ile soğuk havayı karıştırma esasına dayanır. Bu da rüzgâr makinasının devreye girmesi ile bahçeye kurulur, rüzgâr makinası havayı karıştırıp tekrar bahçeye ağaçların seviyesine ılık havanın gitmesi sağlar.

Donan suyun ortaya enerji çıkartması esasına dayanan bir yöntem daha vardır ama bunun için iyi bir su kaynağına ihtiyacımız vardır, bahçelerin üst kısmına kuracağınız yağmurlama sistemi ile ağaçların üzerine su püskürtülür su ağacın üstüne düşer donar, donma sırasında enerji açığa çıkarır o enerjide çiçek tomurcuklarını dondurduğu halde ısısını verdiği için dişi organın donmamasına neden olur. Bir diğer yöntem olarak, bitkileri örtü altına almak, bu çok daha faydalı bir tekniktir. Donun olduğu günler ağaçların üzerini örterek ya da komple ağaçları örtü altına alarak soğuk havaların etkisinden kurtarmak mümkündür.”

ANKARA’DA RİSK VAR MI?

Peki Ankara özelinde zirai don riski var mı? Prof. Dr. Dumanoğlu, bu konuda ise şöyle konuştu: “Tabii ki olmaz olur mu şu anda Nisan ayındayız birkaç haftadır ortaya çıkan düşük dereceli sıcaklıklar durumuna göre çiçek dönemindeki bitkileri etkiler. Küçük meyve döneminde -0.5 derece sıcaklık, ürünlerin yanmasına sebep olabilir. Nisan ayı çıkana kadar hatta Mayıs ayı başına kadar olabiliyor bu düşük sıcaklıklar, maalesef her an riskle karşı karşıya Ankara her sene bu böyle, üretici bunun farkındadır zaten, her sene don olan yerlerde ekonomik anlamda yetiştiricilik mümkün değil.”

TİCARİ ÜRETİCİLER İÇİN ÖNERİLER

Alınabilecek tedbirler konusunda söylediklerinin ticari üreticiler için de geçerli olduğunu belirten Prof. Dr. Dumanoğlu konuşmasına şu şekilde devam etti: “Tarım teşkilatı üreticilere yardımcı oluyor en önce donun gelip gelmeyeceğini haber veriyor, zaten bu kadar büyük boyutlu bahçelerde rüzgâr makinaları, ısıtıcılar yoksa yapacak bir şey yok ürün kaybı kesinlikle yaşanır. Bu sebepten dolayı zaten ürün sigortaları çok cazip, herkes tarafından uygulanıyor. Bir diğer yandan örtü altına almak belki kesin çözüm gibi görünüyor yani topluca örtü altına almak çünkü günümüzde özellikle yoğun elma yetiştiriciliğinde gölgeleme sistemleri vardır bahçelerin üstü örtülür bu düzenekten yararlanarak dona karşı örtü sistemi kullanılabilir.”

DON OLAYLARININ EKONOMİYE ETKİSİ

Prof. Dr. Dumanoğlu don olaylarının Türkiye ekonomisine etkisini “Ülke genelinde gerçekten çok yüksek öyle ki bir don vurma olayının etkisi üretimin yarısını vurabilir, yarı yarıya demek muazzam bir ekonomik kayıp demek üretici için tarım sigortalarının geliştirilmiş olması üretici mağduriyetine karşı bir tedbirdir dona karşı değil. Ayrıca zirai don Türkiye’nin hemen her yerinde öylesine şiddetli vurur ki rekolte çok düşer fiyatlar yükselir ihracatımız engellenir bu durum pazarda da meyveyi pahalı yemek anlamına gelir” şeklinde ifade etti.