Cihanşah kimdir? Hurufileri ortadan kaldıran kimdi?

Karakoyunlu Devleti’nin şair hükümdarı Cihanşah’ın hayatını sizler için derledik… 

Cihanşah kimdir, hangi dönem yaşadı, devleti nasıl idare etti,  Hurufileri ortadan kaldıran kimdi? 

Cihanşah Karakoyunlu Devletinin kurucusu olan Kara Yusuf’un oğludur.  1405 yılında doğan Cihanşah, Karakoyunlu Devletinin üçüncü hükümdarıdır. 1415’te babası tarafından Sultaniye’ye vali tayin edilen Cihanşah 1420’de babasının ölümü üzerine Sultaniye’den ayrılarak Bağdat valisi olan ağabeyi Şah Mehmed’in yanına gitti. Daha sonra onunla anlaşmazlığa düşerek diğer ağabeyi İskender’le birleşti. Ancak Karakoyunlu ailesi arasında çekişmeler uzun yıllar sürerek devletin zayıflamasına yol açtı. 

DEVLETİN BAŞINA GEÇİYOR

Kardeşlerinden Şah Mehmed’in, Şahruh İskender’in de, oğlu Şah Kubad tarafından öldürülmesinden sonra Cihanşah devletin başına geçti. İlk olarak baba katili Şah Kubad’ı ortadan kaldırarak devlete tamimiyle hakim oldu. 1440’ta Gürcistan’a büyük bir sefer düzenledi ve yüklü miktarda ganimet elde etti. Aynı yıl Tebriz’e girerek burada faaliyet gösteren Hurufileri temizledi. Böylece İslam Aleminde çıkması muhtemel korkunç bir sapıklık cereyanının önüne geçmiş oldu.

HAKAN UNVANINI ALDI ADINA HUTBE OKUTTU

Bağlı olduğu Şahruh’un 1447’de vefatı üzerine “Sultan” ve “Hakan” unvanlarını aldı. Şahruh’un vefatı ile Timurlular arasında baş gösteren anlaşmazlık ve çekişmelerden faydalanarak, İsfehan ve Fars ülkelerini de ele geçirdi. Bu muvaffakiyetlerini Kirman’ı da fethederek tamamladı. 1457’de Horasan’a büyük bir sefer düzenledi. Herat’ı kolaylıkla zapt ederek namına hutbe okuttu.

İSYAN EDEN OĞLUNU ÖLDÜRTTÜ

Bu dönem oğlu Hasan Ali’nin Tebriz’de isyanı üzerine Horasan’ı terk etmek zorunda kaldı. Bir müddet sonra da Fars, Irak ve Arabistan’ı idaresi altında bulunduran diğer oğlu Pir Budak’ın itaatsizliği ile karşılaşan Cihanşah, oğlunu bu işten vazgeçirmeye çalıştı ise de, muvaffak olamayınca öldürttü. Fakat bu durum, onu muvaffakiyetlerindeki en kuvvetli desteğinden mahrum bıraktı.

UZUN HASAN’A MAĞLUP OLDU

Horasan’ın dışında, hemen hemen bütün İran, Arran, Irak ve Batı Anadolu’daki uç bölgelerinin hakimi olan Cihanşah, son seferini Uzun Hasan üzerine yaptı. Fakat bu sefer kendisinin ve devletinin felaketi ile neticelendi. Uzun Hasan’ın bir baskınına uğraması sonucu kaçarken öldürüldü (1467). Esir alınan oğlu Muhammed ve diğer kumandanları da aynı akıbete uğradılar. Cihanşah’ın cesedi sonradan Tebriz’e götürülerek, orada yaptırmış olduğu imaretindeki türbesine defnedildi.

HURUFİLİĞİ ORTADAN KALDIRDI

Devrin tarihçilerinden Abdürrezzak Semerkandi, Cihanşah’ın adil, kudretli ve becerikli bir sultan olduğunu kaydetmiştir. Saltanatı devrinde Tebriz’i mamur bir belde haline getirdi. Timur Hanın ortadan kaldırmasına rağmen o devirde yeniden ortaya çıkan Hurufilik adlı sapıklığın önüne geçerek, İslamiyet’e büyük hizmetleri oldu. İlme ve alimlere hürmetkar olup, ilmi ve alimleri koruyup gözetmiştir. Medreseler ve camiler yaptırdı. Bunlardan Tebriz’deki medrese ve camisi meşhurdur. Aynı zamanda iyi bir şair olan Cihanşah, Farsça ve Türkçe şiirler yazmış ve manzumelerinde ismini mahlas olarak kullanmıştır.
 

Gazeteilksayfa.com