Tarihte Bugün: 14 Haziran 1940’da Alman orduları Paris’e girdi

83 yıl önce bugün Fransa’nın başkenti Paris, Hitler’in orduları tarafından işgal edildi. Müttefiklerin büyük ortağı Fransa’nın batı cephesinde devre dışı kalmasıyla beraber savaşın kaderi değişecek ve Almanya’nın Britanya hayalleri yeşerecekti.

Almanlar İkinci Dünya Savaşı’nın erken dönemlerinde doğu ve kuzey sınırlarını güvence altına aldıktan sonra yönlerini Fransa’ya çevirdi. Hitler’in orduları batı cephesinde saldırılarını hızla ilerletti. Bu saldırılar sonucunda Fransa işgal edildi -ülkenin güneyinde yer alan bazı şehirler hariç- ve 14 Haziran 1940'ta Alman orduları Paris’e girdi. Fransızlar Almanların savaş taktiklerine karşı başarısız oldu ve şehri Alman işgaline terk etmek zorunda kaldılar. Paris'in açık şehir ilan edilmesiyle birlikte Almanlar şehri kolayca ele geçirdi.

Alman kuvvetlerinin Paris'e yaklaştığı sırada hükümet ve büyükelçiliklerin şehri terk etmesi halk arasında büyük bir tedirginlik yarattı. İnsanlar panik halinde şehirden kaçışmaya başladılar. Şehirdeki sivil halkın çoğunluğu mülteci durumuna düştü ve ümitsiz bir şekilde yollara döküldü. Paris daha işgal edilmemişken şehirdeki hükümet otoritesi kaybolmuştu. Almanlar bundan 83 yıl önce, 14 Haziran 1940'ta önemli bir direnişle karşılaşmadan Paris'e görkemli bir şekilde girdi. İşgalin ardından şehirde iaşe, su, elektrik ve ulaşım gibi konularda pek çok sorun boy gösterdi.

Diğer taraftan Alman propaganda metotları Paris’in işgalinden sonra aktif bir şekilde kullanıldı. Özellikle Münih’ten getirilen propaganda ekipleri aracılığıyla Paris’te yapılan opera, tiyatro, sinema gösterileri ile halk üzerinde bir kitle manipülasyonu uygulanarak Alman karşıtlığının körüklenmesinin önüne geçilmeye çalışıldı.

İkinci Dünya savaşı sırasında Türkiye Cumhuriyeti Paris Başkonsolosu olarak görev yapan Cevdet Dülger, savaşın izdüşümlerini hazırladığı bir raporu dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye sundu. Şimdi gelin bu tarihi satırları bebaber inceleyelim. Yazının kalan kısmında Cevdet Ülger’in savaş günlerinde yaşadıklarına yakından bakacağız.

İŞGAL ÖNCESİ SON DURUM

Paris Başkonsolosu Cevdet Ülger işgalden birkaç gün önce şehrin durumu hakkında, “Hükümetin ve büyükelçiliklerin 10 Haziran’da Paris’ten ayrılmalarına karar verildi. 10 Haziran’dan itibaren Paris büyük bir süratle tahliye edildi. Bakanlıklar ile resmi binalar ve bankaların tahliyesine tahsis olunan otobüsler ortadan kayboldu. 11 Haziran’da hususi otomobillerden ve hatta taksilerden eser kalmadı. 12 Haziran’da şehirde hükümet otoritesinden eser kalmadı. 11 - 12 Haziran günleri bütün harp sanayi ve kimya müesseseleri, mühimmat ve erzak depoları, askerî garnizonlar, tayyare motoru ile tank yapan Renault ve Citroén fabrikaları, Paris’in batısında ve güneybatısındaki bütün otomobil, motosiklet vesaire fabrikaları derhal tahliye edildiler. Naklolunmayan makineler ve radyo merkezleri tahrip edildiler.48 Askeri Valilik 13 Haziran sabahında İnvalides’i tahliyeye başladı ve Paris’in batısında bulunan petrol depolarını ateşe verdi. Bu depolardan çıkan yoğun duman Paris’i bütün gün kesif ve siyah bir dumana boğdu” ifadelerini kullanıyor.

FRANSIZLAR PARİS’İ AÇIK ŞEHİR İLAN EDİYOR

Alman ve Fransız yetkililerin şehrin düşmesine saatler kala küçük bir kasabada buluşarak anlaşma imzaladığını belirten Ülger şöyle yazıyor:

“Alman kaynaklarına göre; Paris’e yaklaşan Ordu Kumandanı Topçu Generali Georg von Küchler, 13 Haziran Perşembe günü Paris Askeri Valisine şehrin teslimi hakkında görüşülmek üzere saat 18.00 ile 20.00 arasında Saint Denis’nin kuzeyinde ve Paris-Dunkerque, Paris-Calais yollarının ayrıldığı mahalle murahhasların gönderilmesine dair radyo telgrafı göndermiştir. Alman murahhaslarının mezkûr mahalle belirtilen saatte gitmelerine rağmen Fransız murahhasların gelmemesi yüzünden teslim müzakeresi neticesiz kalmıştır.

Alman Karargâh-ı Umumisinin “14 Haziran sabah saat 09.00’da şehir teslim edilmediği takdirde ordunun Paris’e yürüyeceği ve şehrin müdafaasına teşebbüs olunursa ordunun sahip olduğu her türlü vasıta ile şehri tahrip ve işgal edeceği” mealinde Paris Askeri Valiliğine gönderdiği ikinci telsiz telgrafı üzerine 14 Haziran Cuma sabahı saat 06.30’da bir erkân-ı harp zabiti maiyetinde diğer bir zabit ile birlikte Alman karargâhının işaret ettiği Écouen şehrine gitmiştir. Müzakerede Fransız delegesi Paris’in açık şehir ilan edildiğini bildirmiş ve Alman kumandanı da Paris’i açık şehir kabul etmeye hazır olduğu cevabını vermiş. Yalnız Paris’ten maksadın Paris şehri olduğu ve banliyölerin buna dâhil olup olmadığı noktasında ihtilaf çıkmıştır. Fransız delegesinin ancak Paris şehri için müzakere ve teslime memur olduğunu, fakat banliyöde Alman kıtaatına asla tecavüz ve mukabelede bulunulmayacağını kesin olarak ifade ve temin etmesi üzerine 14 Haziran Cuma sabahı saat 07.30’da Paris’in kayıtsız ve şartsız teslimi Fransız murahhası tarafından imza edilmiştir.”

ALMAN ORDUSUNUN PARİS’E GİRİŞİ

Başkonsolos Ülger raporunda Nazi ordusunun Paris’e girişinin detaylarını tüm ayrıntıları ile tasvir ediyor. Ülger işgal gününü betimlerken, “Alman ordusunun ileri motorize kuvvetleri teslim müzakeresini ve imza merasimini beklemeden Paris üzerine hareket etmiş ve Von Küchler’in motorlu birlikleri daha saat 07.30’dan itibaren Fransız başkentine girmeye başlamıştı. Paris’e giren Alman birlikleri bulvarları ve Haussmann Bulvarı ile Friedland Bulvarını takiben Etoile meydanına gelerek General Von Küchler’in önünde saat 11.00’de resmigeçit yaptılar. Bu resmigeçide dair 14 Haziran sabahı saat 11.00’de tarafımdan çekilen fotoğraflar takdim olunmuştur. Paris sokaklarından geçen Alman ordusunu pencerelerden seyreden halk saat 09.00’dan itibaren sokaklara çıktılar ve resmigeçidin yapıldığı Etoile meydanına koştular. Şehre giren askerin elbise, çizme ve kaskları temiz bir halde idi. Motorize birliklerin çokluğu, teçhizatın hiç harbe görmemiş derecede yeniliği ve mükemmeliyeti dikkat çekiyordu. Ordu, Askeri Valilikte kalan az sayıda zabitan, polis müdürlüğü müfettişi ile komiserleri refakatinde tahliye edilmiş olan garnizon ve kışlalara yerleşti. Kumandanlık erkân-ı harbiyesi ile büyük zabitan (subaylar) Crillon ve Ritz otellerine yerleştiler” ifadelerini kullanıyor.

ŞEHRİN VAZİYETİ VE GIDA MESELESİ

Almanların şehrin yegane hakimi olmasıyla beraber şehirde et, tereyağı, yumurta ve patates bulunamadığını yazan Ülger Paris’in durumunu şöyle açıklıyor:

“Paris’in tahliyesi ile işgal arasında geçen günlerde ve hatta işgal gününde su, elektrik ve Paris’te yegane nakil vasıtası kalan yer altı şimendiferi (metro) kesilmedi. Yalnız 13 - 16 Haziran günleri gazete çıkmadı. Radyo merkezleri tahrip edildiğinden radyolar da çalışmadı. Bu suretle gayet ıstıraplı günler yaşandı. İşgalin ilk gününden itibaren asayiş ve inzibat mahalli ve şehir zabıtası ile temin edildi. İşgal günü tamamen kapatılmış olan lokantalar zabıta marifeti ile zorla açtırıldı, ekmek sıkıntısı çekilmedi. Yalnız ilk günlerde civar ile temas imkânsızlığından et, tereyağı, yumurta, patates ve peynir bulunamadı. Bir hafta sonra gıda maddeleri ikmali vaziyeti daha düzeldi. Fakat köprüler atıldığından trenler, benzin yokluğundan otomobil ve kamyonlar çalışamadıkları için vaziyet normal haddi bulmadı. Şu anda tereyağı, yumurta, şeker, patates, zeytinyağı, sabun sıkıntısı baş göstermiştir. Et eskisine göre haftada üç gün satılmakta, sebze ve meyve ihtiyacı tamamen karşılayacak miktarda bulunmaktadır. İşgal günü şehirde takriben üç yüz bin nüfus kalmış iken Alman ordusunun süratle ilerlemesi yüzünden güneye kaçamayan halk bir hafta sonra dönmüş, nüfus derhal altı yüz bine çıkmıştır. 27 Haziran 1940 tarihinde yapılan nüfus sayımında ise Paris’in nüfusu dokuz yüz seksen üç bin yedi yüz on sekize çıkmıştır. Nüfus artınca gıda maddeleri ikmali hususunda tedbirler alınmış, “Service Public” adı altında valilikçe S.P işareti konulan kamyon ve otomobillerin benzini Alman makamları tarafından temin edilmiştir.”

Devekuşu yumurtalı Süleymaniye Camii 473 yaşında