Çarpana Dokuma Sanatçısı Duygu İla Çarpana sanatını anlattı

Somut olmayan kültürel mirasın unutulmaya yüz tutmuş el sanatlarından çarpana dokuma sanatında ‘çarpana’ “kara, kuru deri parçası” anlamına geliyor. Temel malzemelerinden çarpana kartları da deri kartlarına yapıldığı için ismini buradan alıyor. Kartlar, çözgü ipiyle beraber çarpana dokuma sanatının ana malzemelerini oluşturuyor. Günümüzde daha çok hayvan koşum takımlarında, süsleme sanatında veya kemer yapımında faydalanılan çarpana dokuma sanatını, bu sanatın temsilcilerinden Çarpana Dokuma Sanatçısı Duygu İla gazetemize anlattı. Duygu İla, “Çarpana dokuma bizim kültür zincirimizin bir halkasını oluşturuyor. Ve bizim kültürümüzün her bir halkası birbirinden kıymetli. Bunlar için biz atalarımızla beraber, binyıllardır emek veriyoruz o nedenle hak ettiği yeri ve değeri görmesini umut ediyorum ve bu anlamda da çalışmalarımı sürdürüyorum” dedi.

MATEMATİKSEL SİSTEM ÜZERİNE KURULU

Çarpana dokumanın ana malzemelerinin çarpana kartları ve ip olduğunu ifade eden Duygu İla, dokumaya oluşturulmak istenen modele karar vererek, ipleri kartlara yerleştirip, bu ipi sabit bir yere bağladıktan sonra kartları çevirerek dokumanın ortaya çıktığını söyledi. Duygu İla, dokumanın nasıl yapıldığını şu şekilde anlattı:

“Matematiksel sistem üzerine kurulmuş bir dokuma yöntemi. Belirli kartları belirli bir sisteme göre çevirmek zorundasınız ki o motifleri oluşturabilesiniz. Genel itibariyle dört delikli kartlar kullanılıyor. Üçgen beşgen altıgen ve sekizgen kartların kullanım alanları da mevcut. Kartlar kullanılarak dokumalar yapılıyor. Her bir çevirmeden sonra aradaki atkı ipini atıyorsunuz. Normalde geleneksel el dokumalarımızda çoğunlukla atkı ipiyle beraber modellerimiz ortaya çıkar. Ama çarpana dokumada bizim çözgü iplerimizle beraber motif oluşturursunuz. Atkı ipiyse burada yardımcı bir unsur. Çözgü ipini kartlar yardımıyla çevirdikçe motifinizi oluşturursunuz ama her bir çevirmeden sonra atkı ipini soldan sağa ve sağdan sola hareket ettirmeniz gerekir.”

ÇARPANA KARTLARI TEKNOLOJİDE FİKİR BABASI

Çarpana dokuma sanatının teknolojide fikir babalığı yaptığını belirten Duygu İla, “Bugün teknoloji anlamında bizim kullanmış olduğumuz bilgisayarların yapımına fikir babalığı yapmış bir materyaldir. Çarpananın delikli kartları mantığı ile 1822 yılında tasarlanan fark makinesinden, fark makinelerinden hesap makineleri, hesap makinelerinden bugün kullandığımız bilgisayarların atası sayılan bilgisayarların tasarlanmasına sebep oldular. Bu nedenle çarpana dokuma bizim kültürümüzde önemli olduğu kadar teknolojik alanda da çok önemli bir yerde o nedenle de ayrıca önem ve ehemmiyet verilmesi gereken bir alan diye düşünüyorum” dedi.

10 YILDA İLGİ ARTTI

10 yıldır profesyonel olarak çarpana dokuma sanatı ile ilgilenen ve bu alanda devlet sanatçısı unvanıyla eğitim veren Duygu İla, “10 yıl önce pek kimsenin dikkatini çekmezken şu anda herkes çarpana dokuma öğrenmek için büyük bir merak halinde bize ulaşmaya çalışıyor. Yaptığımız atölyelere katılmak için çok bu anlamda gönülden bir bağlılıkla geliyorlar. Yavaş yavaş artıyor. Tabi çok daha iyi noktalara geldiğini de göreceğiz Türkiye’de çarpana dokuma eğiticileri her geçen gün artıyor. Devlet sanatçıları sayımızda her geçen gün artıyor. En son somut olmayan kültürel miras taşıyıcı sayımız 6’ydı. Tabi gelecek zamanlarda sayının artacağını umut ediyorum. Çünkü bu anlamda ne kadar çok sanatçımız ve temsil kabiliyeti yüksek kişilerimiz bu alana girerse bizim geleneksel el dokumada ve çarpana dokumada olan ilerleyişimizde buna paralel olarak artacaktır” şeklinde konuştu.

HAK ETTİĞİ YERİ VE DEĞERİ GÖRECEK

Çarpana dokuma sanatının somut olmayan kültürel mirasın unutulmaya yüz tutmuş el sanatlarından biri olduğunu ifade eden Sanatçı İla, “Çarpana dokuma bizim kültür zincirimizin bir halkasını oluşturuyor. Ve bizim kültürümüzün her bir halkası birbirinden kıymetli. Bunlar için biz atalarımızla beraber, binyıllardır emek veriyoruz o nedenle hak ettiği yeri ve değeri görmesini umut ediyorum ve bu anlamda da çalışmalarımı sürdürüyorum. İnşallah bundan sonra da çalışmalarımı sürdürmeye devam edeceğim” diyerek sözlerini noktaladı.