Zirai don nedir, don vurma neden olur, don vurma nasıl engellenir? Prof. Hatice Dumanoğlu cevapladı:

Özellikle bağ bahçesinde amatörce meyve sebze yetiştiren vatandaşların korkulu rüyası olan don vurma konusunda merak edilenleri işin uzmanına sonduk. Zirai don nedir, don vurma neden olur, don vurma nasıl engellenir?

Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölüm Başkanı Prof. Dr. Hatice Dumanoğlu, Zirai don nedir, don vurma neden olur, don vurma nasıl engellenir sorularına cevap verirken, lastik yakmanın don vurmayı engelleyip engellemediği gibi konulara açıklık getirdi.

Prof. Dr. Dumanoğlu, tarım açısından düşük sıcaklıkların sonbahar, kış ve ilkbahar aylarının başında don olarak karşımıza çıktığını ve bunun da bitkilere, çiçeklere zarar verdiğini söyledi.

Özellikle ülkemizin iç bölgelerinde ve orta bölgelerini bağlayan alanlarda zirai don tehdidi ile karşı karşıya olduğumuzu ifade eden Dumanoğlu, düşük sıcaklıkların süresi, derecesi, bitkilerin içerisinde bulunduğu gelişme dönemi, yapılan bakım işleri gibi etkenlerin tamamının donun hasarını ve düzeyini etkilediğini kaydetti.

ZİRAİ DON / DON VURMA NEDİR?

Ziraat Mühendisi Prof. Dr. Hatice Dumanoğlu, zirai don nedir, don vurma nedir sorularına şu cevabı verdi: “Çiçeklerin dişi organı zarar gördüğü zaman meyve tutumu tabii ki riske girecektir. Özellikle kayısı, badem, şeftali gibi muhakkak dişi organa ihtiyaç duyan yani tohumun olmasına ihtiyaç duyan meyve türlerinde ürün kayıpları çok yüksek olur. Çiçeklerin üreme döneminden sonra Mart ve Nisan aylarını takiben düşük sıcaklıklar karşımıza çıkar. Bu sıcaklıklar az seviyelerde olsa bile zarar verebilecek düzeydedir. Sadece eksi 0.5 derecede dahi ürün kaybı çok yüksek olabilir. Çünkü meyve ağaçlarının en çok su içeren organları küçük meyvelerdir bu dönem artık ağacın meyve tuttuğu ama çok küçük safhada olduğu dönemdir…”

DON VURMADA TEK ETKEN SICAKLIK MI?

Peki don vurma için tek etken hava sıcaklığının eksilere düşmesi midir, başka etkenler de var mıdır? Hatice Dumanoğlu, bu konuda da dikkat çeken bilgiler verdi. Zirai don vurma durumunda aslında hava sıcaklığının derecesinin önemli olduğunu belirten Prof. Hatice Dumanoğlu, rüzgâr, nem, yağış gibi iklim olaylarının kendi içerisindeki şiddet düzeyine göre etkisinin olduğunu ve farklı yapılarda zarar verdiğini, zirai donun sıcaklıkla alakalı bir olay olduğunu kaydetti ve “Adı üstünde ‘don’ bir donma olayıdır” ifadelerini kullandı.

DON VURMA NASIL ENGELLENİR?

Don vurmaya karşı nasıl tedbir alınmalı, yani don vurma nasıl engellenir? Prof. Dr. Hatice Dumanoğlu’na bu soruları da yönelttik.

LASTİK YAKMAK DONU ÖNLER Mİ?

İşin uzmanına ayrıca lastik yakmak don vurmayı önler mi diye sorduk. Birbirinden önemli cevaplar aldık.

İŞTE O TEDBİRLER

Prof. Dumanoğlu, öncelikli tedbirin meyve bahçeleri kurulmadan önce yerinin sağlıklı tespit edilmesi olduğunu belirttikten sonra, don vurmaya karşı alınabilecek tedbirleri şöyle sıraladı:

• Bahçede yapay bulut oluşturulabilir; sap saman yakarak, lastik yakarak, yapay duman oluşturulmaya çalışılır. Buradaki esas, ağacın kendisinden kaybolan ısının tekrar bu duman partiküllerine çarparak geri dönüp, bahçede kalmasına dayanır.
• Diğer bir tedbir bahçenin ısıtılmasıdır. Atık yağ yakan sobalar bahçe içerisine kurularak bunlarla bahçenin ısısı yükseltilmeye çalışılır.
• Bir de havanın karıştırılması yöntemi var. Sıcak hava ile soğuk havayı karıştırma esasına dayanır. Bu da rüzgâr makinasının devreye girmesi ile bahçeye kurulur, rüzgâr makinası havayı karıştırıp tekrar bahçeye ağaçların seviyesine ılık havanın gitmesi sağlar.
• Donan suyun ortaya enerji çıkartması esasına dayanan bir yöntem daha vardır ama bunun için iyi bir su kaynağına ihtiyacımız vardır. Bahçelerin üst kısmına kuracağınız yağmurlama sistemi ile ağaçların üzerine su püskürtülür, su ağacın üstüne düşer donar. Donma sırasında enerji açığa çıkarır. O enerjide çiçek tomurcuklarını dondurduğu halde ısısını verdiği için dişi organın donmamasına neden olur.
• Bir diğer yöntem olarak, bitkileri örtü altına almaktır. Bu çok daha faydalı bir tekniktir. Donun olduğu günler ağaçların üzerini örterek ya da komple ağaçları örtü altına alarak, soğuk havaların etkisinden kurtarmak mümkündür.

TİCARİ ÜRETİCİLER İÇİN ÖNERİLER

Tüm bu tedbirlerin ticari üreticiler için de geçerli olduğunu belirten Prof. Dr. Dumanoğlu, ayrıca şu önerilerde bulundu:

• Tarım teşkilatı üreticilere yardımcı oluyor. En önce donun gelip gelmeyeceğini haber veriyor. Buralardan, bu kaynaklardan sürekli bilgi takibi yapılmalı.
• Büyük boyutlu bahçelerde rüzgâr makinaları, ısıtıcılar yoksa yapacak bir şey yok, ürün kaybı kesinlikle yaşanır.
• Ürün sigortaları çok cazip, herkes tarafından uygulanıyor.
• Bir diğer yandan örtü altına almak belki kesin çözüm gibi görünüyor. Yani topluca örtü altına almak. Çünkü günümüzde özellikle yoğun elma yetiştiriciliğinde gölgeleme sistemleri vardır. Bahçelerin üstü örtülür bu düzenekten yararlanarak dona karşı örtü sistemi kullanılabilir.

www.gazeteilksayfa.com / ÖZEL