Tabiatta, havada boşluk olmadığını kim buldu? Farabi kimdir?

İslam Aleminin yetiştirdiği ünlü Fizikçi, siyaset bilimci Farabi’nin hayatını sizler için derledik.

Tabiatta, havada doğada boşluk olmadığını kim buldu? Farabi kimdir? Farabi hangi dönem yaşadı, asıl adı nedir, hangi alanda çalışmalar yaptı, Fizikte hangi temel kaideleri tespit etti, hangi buluşları gerçekleştirdi, hangi eserleri verdi, siyaset bilimi ve felsefe alanında hangi çalışmaları yaptı?

İşte cevabı:

Farabi’nin asıl adı, Muhammed bin Muhammed bin Tahran bin Uzlug’dur. 870 yılında Farab (Otrar) şehrinde doğdu. Medrese öğrenimi gördükten sonra, Harran’da Felsefe araştırmaları yaptı.

FİZİK ALANINDA ÇALIŞMALAR

Felsefenin Müslümanlar arasında tanınmasında ve benimsenmesinde büyük görevler yapmış olan Türk filozoflarının ve siyaset bilimcilerinden Farabi’nin, fizik konusunda dikkatleri çeken en önemli çalışması, boşluk üzerine adını verdiği makalesidir. Farabi’nin bu yapıtı incelendiğinde, diğer Aristotelesçiler gibi, boşluğu kabul etmediği anlaşılmaktadır.

DOĞADA BOŞLUK YOK FİKRİ

Farabi’ye göre, eğer bir tas, içi su dolu olan bir kaba, ağzı aşağıya gelecek biçimde batırılacak olursa, tasın içine hiç su girmediği görülür; çünkü hava bir cisimdir ve kabın tamamını doldurduğundan suyun içeri girmesini engellemektedir. Buna karşılık eğer, bir şişe ağzından bir miktar hava emildikten sonra suya batırılacak olursa, suyun şişenin içinde yükseldiği görülür. Öyleyse doğada boşluk yoktur.

İKİ FİZİK İLKESİ

Ancak, Farabi’ye göre ikinci deneyde, suyun şişe içerisinde yukarıya doğru yükselmesini Aristoteles fiziği ile açıklamak olanaklı değildir. Çünkü Aristoteles suyun hareketinin doğal yerine doğru, yani aşağıya doğru olması gerektiğini söylemiştir. Boşluk da olanaksız olduğuna göre, bu olgu nasıl açıklanacaktır? Bu durumda Aristoteles fiziğinin yetersizliğine dikkat çeken Farabi, hem boşluğun varlığını kabul etmeyen ve hem de bu olguyu açıklayabilen yeni bir varsayım oluşturmaya çalışmıştır. Bunun için iki ilke kabul eder: 1. Hava esnektir ve bulunduğu mekanın tamamını doldurur; yani bir kapta bulunan havanın yarısını tahliye edersek, geriye kalan hava yine kabın her tarafını dolduracaktır. Bunun için kapta hiç bir zaman boşluk oluşmaz. 2. Hava ve su arasında bir komşuluk ilişkisi vardır ve nerede hava biterse orada su başlar.

GENEL FİZİK KURALLARI

Farabi, işte bu iki ilkenin ışığı altında, suyun şişenin içinde yükselmesinin, boşluğu doldurmak istemesi nedeniyle değil, kap içindeki havanın doğal hacmine dönmesi sırasında, hava ile su arasındaki komşuluk ilişkisi yüzünden, suyu da beraberinde götürmesi nedeniyle oluştuğunu bildirmektedir. Yapmış olduğu bu açıklama ile Farabi, Aristoteles fiziğini eleştirerek düzeltmeye çalışmıştır. Ancak açıklama yetersizdir; çünkü havanın neden doğal hacmine döndüğü konusunda suskun kalmıştır. Bununla birlikte, Farabi’nin bu açıklaması, sonradan Batı’da Roger Bacon tarafından doğadaki bütün nesneler birbirinin devamıdır ve doğa boşluktan sakınır biçimine dönüştürülerek genelleştirilecektir.

AVRUPALI BİLGİNLER ONAYLADI

Farabi, ilimleri sınıflandırdı. Onun bu metodu, Avrupalı bilginler tarafından kabul edildi. Hava titreşimlerinden ibaret olan ses olayının ilk mantıklı izahını Farabi yaptı. O, titreşimlerin dalga uzunluğuna göre azalıp çoğaldığını deneyler yaparak tespit etti. Bu keşfiyle musiki aletlerinin yapımında gerekli olan kaideleri buldu. Aynı zamanda tıp alanında çalışmalar yapan Farabi, bu konuda çeşitli ilaçlarla ilgili bir eser yazdı. Hayatını ilim ve bilime adayan Farabi Halep’te Hemedani hükümdarı Seyfüddevle’nin konuğu oldu. Miladi 950 yılında Şam’da vefat etti.

ESERLERİ 

•Kitabu'l-Cem beyne reyey el-hakimeyn (İki Felsefeci Arasındaki Düşüncelerin Uzlaştırılması) 
•Ele Alınan Kaynakların Kaynakları 
•Medinetü'l-Fadıla (Erdemli Toplumun İlkeleri Üstüne Kitap)
•Risale fi Ma'anii'l-Akl (Aklın Anlamları) 
•İhsa el-Ulûm musiki el-Kebir (Büyük Müzik) 
•Tasilü’s-Saâde: Farabi, siyaset ile ahlak arasında kurduğu sıkı ilişki nedeniyle Tasilü’s-Saâde adlı eserinde siyasal lideri bir ahlak prototipi, önderi ve öğretmeni olarak görmüştür.

Gazeteilksayfa.com