Sert Kabuklu Meyveler İçerisinde Cevizin Özel Bir Yeri Var

UĞUR ÖĞÜT / HABERVAKTİM

Son zamanlarda talebin arttığı ceviz yetiştiriciliği hakkında gazetemize konuşan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Veli Erdoğan, önemli bilgiler verdi. Ceviz faydaların saymakla bitmeyeceğini belirten Prof. Dr. Veli Erdoğan, “Kanın pıhtılaşmasını önlemekte, kalbe giden damarların tıkanmasına neden olan plak oluşmasını önleyerek koroner kalp hastalıkları riskini azaltmaktadır” dedi. 

CEVİZİN FAYDALARI SAYMAKLA BİTMİYOR

Cevizin besin değeri ve insan sağlığı üzerine etkileri hakkında bilgi verebilir misiniz?

Türkiye’de 5 çeşit sert kabuklu meyve yetişiyor; fındık, badem, ceviz, kestane ve antepfıstığı. Son zamanlarda cevize olan ilginin artması çok tesadüf değil. Cevizin gıda maddesi olarak özellikleri şunlardır; yüksek besin değerine sahiptir ve iyi bir enerji kaynağıdır. Cevizler, sert kabukları içerisinde uygun koşullarda bir yılı aşan uzun süre besin değerini kaybetmeden saklanabilmektedir. Tüketilmesi için herhangi bir hazırlığa gerek yoktur ve çiğ olarak yenilebilmektedir. Diyet programlarına alman cevizin yüksek kalorili enerji vermesine rağmen vücutta ağırlık artışına neden olmaktadır. Ceviz meyvesinin 16. ve 17. yüzyıllarda insan kafasını temsil ettiğine inanılmış ve tohumları kıvrımları nedeniyle insan beynine benzetilmiştir. Bu nedenle cevizin yeşil kabuğu kafa üzerindeki yaraların tedavisinde kullanılmış ve akıl hastalan için ceviz yenilmesi tavsiye edilmiştir. Ne ilginçtir ki yüzyıllar sonra insan beyninde sinyallerin taşınmasında çok önemli olan serotonin maddesinin cevizde yüksek miktarlarda bulunduğu ortaya çıkmıştır. Yine kalp şeklindeki cevizlerin, şekil benzerliği nedeniyle, kalp sağlığı üzerine olumlu etkileri olduğuna inanılmıştır. Gerçekten son yıllarda yapılan çalışmalar cevizin kolesterolü düşürdüğünü ve kroner kalp hastalıkları riskini azalttığını ortaya çıkarmıştır. Ceviz insan beslenmesinde mutlak gerekli olan üç temel gıda grubundan ikisini; protein ve yağları bol miktarda içermektedir. Diğer meyve ve sebzelere göre konsantre gıda durumundadır ve besleyici özelliği çok yüksektir. Tablo l'de ceviz, en fazla tüketimi yapılan sebzelerden domates ve meyvelerden elma ile karşılaştın iniştir. Verilen değerler ortalama olup çeşitlere, ekolojiye göre değişim gösterebilmektedir.

KALP HASTALIKLARI RİSKİNİ AZALTMAKTA

Ceviz tüketimi kalp hastalıklarından kaynaklanan ölüm riskini azaltmakta mıdır?

Son 20 yıldır yapılan çalışmalar, ceviz ve diğer sert kabuklu meyvelerin tüketimi ile kalp hastalıklarından kaynaklanan ölüm oranındaki azalma arasında ilişki olduğunu ortaya çıkarmıştır. Ceviz ile ilgili önemli bir bulgu da, ceviz içeren diyetlerin vücuda alınan enerji miktarını arttırmasına rağmen vücut ağırlığında bir değişime neden olmamasıdır. Genel olarak, Oınega-3 doymamış yağ asitleri kanın pıhtılaşmasını önlemekte, kalbe giden damarların tıkanmasına neden olan plak oluşmasını önleyerek koroner kalp hastalıkları riskini azaltmaktadır. Bu açıdan sert kabuklu meyveler içerisinde cevizin özel bir yeri bulunmaktadır. Çünkü ceviz yenildiğinde serumdaki Omega-3 ve Omega-6 yağ asitlerinin miktarı yükselmektedir.

ENDER MEYVE TÜRLERİNDEN BİRİSİDİR

Ceviz hangi iklim şartları ve toprak yapısında yetişen bir meyvedir?

Hava sıcaklığında meydana gelecek ekstrem değişimler ceviz üretimini ciddi olarak etkileyebilmektedir. Bir yerde ceviz yetiştiriciliğini sınırlayan en önemli iklim faktörleri ilkbahar geç donları, sonbahar erken donları, kış soğukları, yetersiz kış soğuklanması ve yüksek yaz sıcaklıklarıdır. Pek çok bölgemizde ceviz ağaçları kış soğuklarından dolayı değil ancak ilkbahar geç donları ve sonbahar erken donları nedeni ile zarar görür. Ceviz değişik iklim şartlarına adapte olabilen, meyvesinin yanında farklı kullanım yerlerinde değerlendirilen odunu, yaprağı ve kabuğu ile ender meyve türlerinden birisidir. Ceviz, tarihi süreç içerisinde doğal yayılma alanları olan Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri dışına taşınmış ve zamanla hemen her bölgede yetiştirilir hale gelmiştir. Meyveler gerçek anlamda bir tohumdur. Pek çok türün odunu ve kerestesi çok değerlidir. Ceviz, kışın yaprağını döken bir meyve ağacı türüdür. Kumlu topraklarda su hızla drene olmaktadır. Bu nedenle kuraklık belirtileri sıkça görülmektedir. Bu tür topraklar genellikle besin maddelerince yetersiz olduğundan ağacın büyüme kuvvetinin azalmaması için daha sık gübreleme ve sulama gerekmektedir. Sel taşkınları ile oluşan düzlükler ya da ovalarda toprak altında kum veya kil katmanları bulunabilmekledir. Böyle tabakalar kuraklığa ya da su birikmesine neden olarak kök gelişmesini sınırlayabilmekledir.

TOPRAK VE İKLİM ÖZELLİKLERİ İNCELENMELİ

Ceviz yetiştiriciliği yapılması için nelere dikkat edilmeli?

Ekonomik anlamda ceviz yetiştiriciliği yapabilmek için bahçe yerinin toprak ve iklim özellikleri çok iyi incelenmeli ve olabilecek riskler değerlendirilerek tesis yoluna gidilmeli ya da başka bir yer seçilmelidir. Ülkemizde başarılı ceviz yetiştiriciliği yapılan yerlerin bir nevi mikro klima alanı özelliğinde olduğu unutulmamalıdır.

İLKBAHAR GEÇ DONLARI BÜYÜK TEHLİKE

Ceviz yetiştiriciliğinde en büyük riskler nelerdir?

Cevizde bölgelerimize uygun verimli yerli çeşit ve tozlayıcı sorunu henüz çözülememiştir. Bu dönemde yumuşak ve sert çekirdekli meyve türlerinin tomurcukları -4'’C'nin altında zarar görürken ceviz tomurcukları -1 °C'nin altında zarar görmektedir.  Cevizler hasadı en geç yapılan meyve türlerinden biridir. Bu nedenle büyüme dönemi kısa olan bölgelerde ekonomik olarak yetiştirilememektedir. Çeşitlerin düşük sıcaklıklara dayanımı farklılık göstermektedir. Ceviz ağaçlarının soğuklardan zarar görmesi ağacın genel sağlığı, toprak su ilişkisi ve kış soğuklarından önceki pişkinleşmesine bağlıdır. İlkbaharda büyümenin başlaması ile birlikte yaprak, sürgün, çiçek ve meyveler sıfırın altına düşen sıcaklıklarda (ilkbahar geç donları) kolaylıkla ölmektedir. Ceviz ağaçları meyve türleri içerisinde özellikle tomurcuk patlamasından hemen önceki dönemde soğuğa en hassas meyve türüdür. Ceviz çeşitleri normal olarak yapraklanma ve büyüme için belli bir süre kışın +7 derecenin altında soğuklamaya ihtiyaç duymaktadır. Bu nedenle kışları ılık geçen bölgelerde başarılı bir ceviz yetiştiriciliği yapılamamaktadır. California çeşitlerinin pek çoğu 800 saatlik bir soğuklama isterken Fransız çeşidi olan Franquetta 1500 saatlik soğuklama istemektedir. Ülkemizde ise 1000-1200 saatlik bir soğuklama süresinin yeterli olacağı belirtilmektedir. Soğuklama süresi bakımından özellikle Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerimizin sahil kesiminde sorunlarla karşılaşılabilmektedir.