Şehitlerin Lisesi: Ankara Sultanisi

13 Ekim 1923'te başkent ilan edilen Ankara, 16 gün sonra 29 Ekim 1923'te ilan edilecek olan Cumhuriyet'e giden yolda atılan son adımdı. Cumhuriyet'le birlikte kapsamlı bir dönüşüme giren Ankara'da, eğitim ve öğretim kurumlarıyla da yeni bir sürece girdi. Cumhuriyet'in ilk yıllarında Ankara'da yalnız iki lise vardı. Biri Taş Mektep olarak bilinen Ankara Erkek Lisesi -şimdiki adıyla Ankara Atatürk Lisesi- ve Ankara (Kız) Lisesi mevcut idi. 1930'larda, nüfusunun artmasıyla birlikte ikinci bir erkek lisesine ihtiyaç durularak Ankara Gazi Lisesi kuruldu. Cumhuriyet'in klasik liseleri arasına giren bu eğitim kurumları halen eğitim-öğretim hayatına devam etmekle birlikte kent yaşamında önemli bir parçasını oluşturuyorlar. 
İşte Ankara'nın klasik sahneleri…

NAMI DİĞER TAŞ MEKTEP: ATATÜRK LİSESİ

Ankara'nın Sıhhiye semtinde bulunan Okul, Ankara İdadisi adıyla 1886 yılında kuruldu. 1908'de ismi Ankara Sultanisi olarak değiştirilen lise, Cumhuriyetin kurulması ile birlikte 1924'te Ankara Erkek Lisesi adını almıştır. Türkiye'de Atatürk'ün adını alan ilk lisedir. Mustafa Kemal Atatürk 30 Aralık 1919'da Ankara Sultanisi'ni ziyaret etmiş ve burada bir konuşma yapmıştır. Halk arasında Taş Mektep adıyla anılan lise, Ankara'da Osmanlı'dan Cumhuriyet'e devrolan az sayıdaki okuldan biridir.

KURTULUŞ SAVAŞINDA ŞEHİR VEREN LİSE

Anadolu'da Türkçe eğitim yapmak üzere kurulan ilk liselerden biri olan okulun ilk binası, bugünkü Yüksek İhtisas Hastanesi'nin bulunduğu saha üzerine kurulduğu için Ankara halkı arasında "Taş Mektep" ismiyle tanınmıştır. 1921 senesinde Kurtuluş Savaşı şartları gereğince diğer resmi dairelerle birlikte Kayseri'ye nakledilen okul, bir yıl sonra 1922'de tekrar Ankara'ya alınarak eski binasında hizmetine devam etmiştir. Kurtuluş Savaşı'nda birçok öğrencisi muharebelere katılıp yaşamını yitirmiştir. Bu sebeple okula savaş sonrasında bizzat Atatürk tarafından sancak verilmiştir. Söz konusu sancak okulun bahçesinde bulunan 75. Yıl Eğitim Müzesi'nde korunmaktadır.

ATATÜRK'ÜN ADINI TAŞIYAN İLK LİSE

Okulun adı, 3 Mart 1924'te kabul edilen Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun yürürlüğe girmesinden sonra Ankara Erkek Lisesi olarak değiştirilmiştir. Atatürk, lisenin ziyareti sırasında okula bir izci oymağı kurulmasını istemiş ve bu izci oymağına Gazi Oymağı adını vermiştir. Oymağın flaması da 75. Yıl Eğitim Müzesinde korunmaktadır. 1938 yılında, zamanın Orta Tedrisat Genel Müdürü H. Avni Yukaryuç, Ankara Maarif Müdürü Salim Atalık ve okul müdürü İhsan Üngüt´ten oluşan bir heyet okulun isminin Atatürk Lisesi olması hususunu Atatürk'e teklif etmiş ve Atatürk'ün izniyle okulun ismi Ankara Atatürk Lisesi olmuştur. Atatürk'ün adını alan ilk lisedir. Okul, 10 Ekim 1940 tarihinde de yeni yapılan bugünkü binasına taşınmıştır. Türkiye'de Okul, 1974-1975 öğretim yılından itibaren kız-erkek karma eğitime geçmiştir. Ankara Atatürk Lisesi, 1991 - 1992 öğretim yılından itibaren bazı derslerin öğretimini yabancı dille yapan Anadolu lisesi statüsüne kavuşmuştur.

TAŞ MEKTEP'İN ÜNLÜLERİ

Ankara Atatürk Lisesi'nden mezun olan ünlü isimleri listelemek dahi sayfalar sürecektir. Yalnız, bu isimlerden bazılarını şöyle sıralayabiliriz: Vehbi Koç, Ahmet Hamdi Tanpınar, Hıfzi Velid Velidedeoğlu, İhsan Sabri Cağlayangil, Hüsamettin Cindoruk, Önde Sav, Turgut Özakman, Recep Akdağ, Kartal Tibet, Cüneyt Aracayürek, Can Yücel, Kenan Işık, Murat Bardakçı, Hasan Cemal, Mehmet Barlas, Müşfik Kenter, Tekin Akmansoy, Tayfun Talipoğlu, 

CUMHURİYET'İN İLK LİSESİ: ANKARA LİSESİ

Ankara Lisesi, Atatürk tarafından 1923 yılında Türk Milletinin muasır medeniyetler seviyesine ulaşması amacıyla, Ankara Kız Lisesi adıyla açıldı. 1977'de karma eğitime geçene kadar Ankara Kız Lisesi, Başkent'in tek kız lisesi olma özelliğini taşıdı. Cumhuriyet'in ilk lisesi de olan Ankara Kız Lisesi, kurulduğunda 79 öğrencisi vardı. 1924 yılında öğrenci sayısı 115'e çıkınca eski Türk Ocağı Binası (Şimdi Resim ve Heykel Müzesi) yayında, şimdiki Anafartalar Lisesi'nin bulunduğu yerde bir binaya taşındı. O tarihlerde ğrenci sayısı 400'dü. 1930 yılında Türk Ocağı yanındaki eski Namazgah mevkiinde şimdiki Ankara Lisesi binası taşındı. Bina tamamlanamadığı için orta kısım Kız Enstitüsünde eğitim görüyordu.

İSTİKLAL MARŞININ BESTECİSİNİN LİSESİ

Ankara Kız Lisesi'nin kurulduğu yıllarda lise için bir marş bestelenmiştir. Ankara Lisesi Marşı'nın bestesi, İstiklâl Marşımızın bestecisi Zeki Üngör'e, güftesi de Meşhur Edebiyatçımız Faruk Nafiz Çamlıbel'e aittir. 1935 yılında okul binası tamamlandı. Kız Enstitüsü'nde eğitim görenler de kendi binasına alındı. Öğrenci sayısı 862'ydi. 1935 yılında yeni bina tamamlanmasından sonra, ortaokullu, liseli 862 öğrenci bu çağdaş binada okuma olanağına kavuştu.  1950'ye gelindiğinde öğrenci sayısı 1000’i bulan lise, 1951-1952 ders yılında orta kısma kayıt yapmayı durdurdu. Var olan ortaokullular da üç yıl sonunda liseli oldu. Ankara Kız Lisesi, tam anlamıyla bir lise haline geldi.

KARMA LİSEYE DÖNÜŞTÜ

Ankara Kız Lisesi 1976-1977 ders yılında bir kimlik değişimine uğrar. Çünkü o ders yılında okula erkek öğrenciler de kaydedilir. Adı da Ankara Lisesi olarak değiştirilir. 2005 yılında da Anadolu Lisesi statüsüne çıkartılan Ankara Lisesi bugün spor salonu, konferans salonu, laboratuvarları, ders araç gereçleri, 600 öğrencisi ve 40 öğretmeniyle eğitim ve öğretime devam etmektedir.

LİSENİN MİMARİSİ

Lise, Namazgâh Tepesi olarak adlandırılan eski mezarlık alanında, Etnografya Müzesi, Devlet Resim ve Heykel Müzesi, Türk Tarih Kurumu gibi kültür ve eğitim yapılarının bulunduğu bir alanda konumlanır. Yapı iki aşamada tamamlanmıştır. 1929 yılında ekonomik koşullar göz önüne alınarak Ernest Egli'nin tasarımının yaklaşık yarısı gerçekleştirilir.1934-1935 öğretim yılında kuzeyindeki kayalıklar temizlenerek bahçe haline getirilmiş, buraya, daha sonra kaldırılan betonarme saçak yapılmış ve 1936 yılında yapının diğer yarısı tamamlanmıştır. 1938'de Margarete Schütte Lihotzsky, Kız Lisesi binasının güneyine eklenmek üzere derslik, toplantı salonu ve müzik odası gibi mekânların bulunduğu bir tasarım hazırlamış, ancak uygulanmamıştır.

ANKARA KIZ LİSESİ'NİN ÜNLÜ MEZUNLARI

1977'ye kadar sadece kız öğrencilerin kayıt edildiği lisenin mezunları arasındaki pek çok ünlü kadında vardı: Sevgi Soysal, Adalet Ağaoğlu, Gülten Akın, Nezihe Araz, Jülide Gülizar, Özden İnönü Toker. Lisenin tanınmış öğretmenleri arasında Atatürk'ün manevi kızı, tarihçi Afet İnan İle Bülent Ecevit'in annesi ressam Nazlı Ecevit de vardır.

ANKARA'NIN İLK KOLEJİ: GAZİ LİSESİ

Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü'nün açılmasından sonra, Atatürk'ün bir de İngilizce eğitim veren lise isteği üzerine, Gazi Eğitim Enstitüsü'nün bünyesinde kurulan Ankara Gazi Lisesi, bir müddet Gazi Eğitim Enstitüsünün bünyesinde eğitim-öğretim faaliyetlerini sürdürdükten sonra bugünkü binasına taşındı. İlkin erkek lisesi olarak kurulan okul, 1976 yılında karma lise haline getirildi. 
Gazi Lisesi, ilköğretim dahil olmak üzere 32–1933 öğretim yılında bu binada eğitim ve öğretim hizmetine başlamıştır. Gazi Lisesi adını okula bizzat Atatürk vermiştir. O devirde Ankara'da Ankara Lisesi ve yeni açılan Birinci Ortaokulu vardı. Fazla öğrenci olmadığından Gazi Lisesi pek az öğrenci ile eğitime başladı. Gazi Lisesi Atatürk'ün isteği üzerine Kolej olarak İngilizce öğretime başlamış İngiltere'den öğretim görelisi olarak iki profesör getirtilmiş, 1936 yılından 1967 yılına kadar klasik olarak öğrenim devam etmiştir. 1967–1968 öğretim yılından itibaren modern matematik ve fen öğrenimi uygulanmaya başlamıştır. Gazi Lisesi, 2009-2010 eğitim-öğretim döneminde Anadolu Lisesi statüsüne çıkartıldı.

HERGELE MEYDANINDA BİR LİSE

Gençlik Parkının karşısında Hergele Meydanı'nın doğusunda kalan Gazi Lisesi, Mimar Ernest Egli'nin tasarımıdır. "L" biçimli bir kütleye sahip olan yapı yarım bodrum üzerine birinci kısım iki katlı ikinci kısım asma katı ile birlikte dört katlı olarak 1936 yılında inşa edildi. "L" biçimli kütlenin kuzey-güney doğrultusundaki uzun kolun ilk iki katına derslikler bodrum ve zemin katına kantin, yemekhane, küçük bir sahne öğrenci toplantılarının yapıldığı bir oda ve Gazi Lisesi Spor Kulüplerinin yer aldığı küçük bir bir bölümde bulunmaktadır. Güneydeki kısa koluna ise alttan üste doğru sırasıyla yönetim ve öğretmenler odası, fizik, kimya ve biyoloji laboratuvarları, müzik odası, resim ve sanat atölyesi, amfi ve kütüphane birimleri yerleştirilmiştir buraya zamanla bilgisayar odası da eklenmiştir. Yarı bodrum olan at katta ise küçük bir spor salonu servis mekânları ve depolar yerleştirilmiştir.

GAZİ LİSESİ'NİN ÜNLÜ MEZUNLARI

Gazi Lisesinden mezun olan ve Gazi Lisesinde Öğretmenlik yapmış olan çok sayıda bilim, sanat, siyaset, devlet insanı bulunmaktadır. Gazi Lisesi'nde eğitim görmüş olanlar arasında Melih Cevdet Anday, Orhan Veli Kanık, Oktay Rıfat Horozcu, Erdal İnönü, Şevket Bülend Yahnici, İsmet Özel de bulunmaktadır; yine Gazi Lisesi’nde Öğretmenlik yapmış olan Arif Nihat Asya lisenin en tanınmış isimlerindendir. Dil uzmanı Agop Dilaçar, ressam Arif Kaptan, besteci Faik Canselen, şair Cahit Külebi de bu lisede uzun yıllar öğretmenlik yapmışlardır.

Uğur DUYAN/HABERVAKTİM