Şehir Tarihçisi Abdülkerim Erdoğan: Ankara'da hacıların kapısı açık olurdu

Erdoğan, eski Ankara’nın hacılarını şöyle anlattı: “Ankara'da hacıların kapısı açık olurdu. Dışarıdan birisi gelir hangi kapıyı açık görürse bilirdi ki o hacı kapısıdır, hanesi açıktır. Misafir hemen girer orada karnını doyururdu. O dönemlerde Hacı olmanın alameti buydu. El-hac yazısını yazdırmak kolay değildi. Bunun iki şartı vardı biri Hacca gidecekti, iki hanesi açık olacaktı.”

Ankara Şehir Tarihçisi Abdülkerim Erdoğan, Ankara’da Birlik Derneği’nin bu ayki konuğu oldu. Söyleşide Başkent’i karış karış gezerek çok sayıda yazılı esere imza attığını söyleyen Erdoğan, binlerce yıllık tarihi geçmişi bulunan ve pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış Ankara’nın tarihi özellikleriyle ilgili davetlilere bilgi verdi. Erdoğan, Ankara’nın tarihi konusunda iddialı olduğunu, bu konudaki çalışmalarına hala devam ettiğini kaydetti. Abdülkerim Erdoğan etkinlikte Ankara’nın tarihi ile ilgili anlattıklarının satırbaşları şöyle: 

ANKARA OĞUZ ŞEHRİYDİ 

“Ankara, 1071 Malazgirt Zaferi’nden önce İslam orduları tarafından 4-5 defa alınıyor; ama kimse kalmıyor şehirde. O zaman birinci amaç İstanbul'u fethetmek. O dönemlerde Ankara gerçekten donanımlı bir şehir, Roma'nın çok güzel bir şehri. İslam orduları Ankara Kalesi'ni yıkadıkça Bizans'ta Roma’nın o güzel binalarını yıkarak Kaleyi onarmış. Roma’nın ihtişamlı yapıları Ankara Kalesi'nde O dönemlerde kullanılıyor. Selçuklu'da Ankara bir İslam ve Türk şehri oluyor. Osmanlı devrinde Oğuz boylarının 24’ünün 18’i Ankara köylerinde bulunuyor. Köylere bakıyoruz, köylerin çoğu Oğuz boyu ismini taşıyor. Onun için Ankara tam manası ile bir Oğuz şehri”

AHİLER VE DERVİŞLER ANKARA’DA KENDİ KÖYLERİNİ KURMUŞ

“Ankara'daki Ahiler esnaf teşekkülü olarak gözüküyor; kendilerine göre disiplinleri ve kuralları var, tekke ve zaviyeleri var (Ankara’nın köylerinde). Bunların özelliği gündüz kazanıyor akşam beraber yiyor. Yedirdikleri kişilere hangi dindensin diye sormuyor, gelen hangi dinden olursa olsun karnını ücretsiz olarak doyuruyor. Biri şehir dışından geldi Ahilerin zaviyesine uğruyor orada yatıyor, Tekke'de 3 gün kalma hakkı var. Bugün Kahramankazan’ın yüzde 80'i Ahi Vakfı. Onun haricinde bir de dervişlerimiz var. Bunlar Peygamberimizin soyundan gelen Seyit mezhepli kişiler. Bunlar Türk değil. Türkler ehlibeyt muhabbeti ile BU dervişlere özel ilgi göstermişler. Emevilerin zulmünden Türklere sığınmışlar. Yaşadıkları köyün ismi şeyhin ismini alıyor”  

KRALLAR VE KRALİÇELER ANKARA SOFUNU GİYİNCE ÖVÜNÜRDÜ

“Allah'ın bir hikmeti Ankara keçisinin çok güzel bir tiftiği var. Bundan dokunan softan feraceler, kıyafetler yapılıyor. Krallar, kraliçeler övünürlermiş ‘Ankara sofundan giyiniyorum’ diye.  Ankara için beyaz altın ta ki 19. yüzyıla kadar, o dönemlerde bir de dericilik var. Bugünkü Bentderesi dediğimiz bölge tabaka imiş”

CELALİ İSYANLARINDA ANKARA YAKILDI

“Selçuklu'da Ankara şehir merkezi imar edilmiş. Ankara Kalesi'nin içinde Alâeddin Camii var onun bir minberi vardır ki 800 senelik. O zamandan kalan bir de Akköprü var. ‘Daha çok eser vardı ne oldu?’ diyeceksiniz. 17. yüzyılın başında bizim Türkmenlerin ayranı kabardı, Celali isyanları başlıyor. Durum böyle olunca Ankara Kalesi hariç Ankara'nın tamamı yakıyorlar, köyler boşalıyor onların zulmünden. Haymana'nın o dönemde 200'e yakın köyü var. Vergi memuru geliyor oranın kadısı diyor ki; ‘200 tane köyüm vardı şimdi 10 tane kaldı. Ben kimden vergi alayım.’ 17 yüzyılda Ankara'nın coğrafyası böylelikle tamamen değişti. Yozgat'taki Ankara'ya geldi Ankara'daki Yozgat'a gitti, Çorum'daki Afyon'a gitti bir devir daim oldu” 

ANKARA, BEYLERBEYLİĞİNİN MERKEZİ

“Osmanlı döneminde Ankara çok önemli bölge oluyor. Doğudan gelen uluslararası tüccarların at pazarına dükkân açıyor. O dönemlerde yabancıları Ankara’da dükkân açmak çok önemli bir şey. Anadolu Beylerbeyliği’nin merkezi Ankara oluyor. Anadolu Beylerbeyliği oldukça geniş iller kapsıyor. Anadolu'nun yarısı Ankara'ya bağlı o dönemde”

ANKARA’NIN 3. SURU YIKILDI

“Ankara şehrini dıştan çevreleyen bir kale suru daha var. Bu sur Hacı Bayram-ı Veli Cami’ni içine alıyor, Hergele meydanını içine alıyor, Numune Hastanesi'nin önünden oradan Hamamönü’nden doğum evinin (Zekai Tahir Burak Hastanesi) arkasından Erzurum Mahallesi’ne doğru uzanıyor. Bu surda 11 tane kale kapısı var. Her gelen Ankara’ya giremiyordu. Çünkü Ankara'da ticaret fazla olduğu için çok eşkıya saldırısına uğruyordu. En son Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa bu surlara onarım yaptırıyor. 1800’lerin sonrasına doğru kalede sur kalmıyor; ama surun bakiyeleri var. Sur kapıları Kayseri, İstanbul, İzmir, Çankırı kapı gibi isimleri var” 

ALİM ŞEHRİYDİ 

“Ankara'da çok alim yetişmiş. Osmanlı'ya alim yetiştiren en büyük şehir Ankara. Şeyhülislam konumundaki kişiler Ankara’da yetişmiş. Ankara'da hacıların kapısı açık bir kişi hacca gitti mi dışarıdan da birisi gelir Ankara'ya hangi kapıyı açık görüyorsa o hacı kapısıdır, hanesi açıktır. Misafir hemen girer orada karnını doyurur. O dönemlerde Hacı olmanın alameti buydu. El-hac yazısını yazdırmak kolay değildi. Bunun iki şartı vardı bir Hacca gidecekti ikin hanesi açık olacaktı”

82 TANE VELİ VAR 

“Ankara'nın 82 tane velisi var benim tespitim. En önde gelen Hacı Bayram-ı Veli Hazretleri, Aslanhane Caminin önünde türbesi bulunan Ahi Şerafettin var… Tezveren Türbesi (Altındağ Belediyesi’nin önündeki türbe) Hüseyin kızı Ayşe hanımdır. 1360’lü yıllarda vefat etmiştir”

KADINLAR GELİRİNİ VAKFETMİŞ 

“Ankara’da vakıf kuran daha çok kadınlarımız; çünkü her evde dokuma tezgâhı var kadınlarımız erkeklerden zengin. Osmanlı'da Vakıf kayıtlarını açıyorum bir cami yapımına 2 tane erkek para vermişse, kadın sayısı 12-13 tane. Mesela bir Melike Hatun’umuz var, camisi yapıldı. Melike Hatun Sultan, Alâeddin Sultan’ım kızıdır. Kervansarayı var, medresesi var, hamam var (Eynebey) Solfasol Köyü onun mülkü. Bu kadıncağız bütün varını yoğunu vakfetmiş.

DERDİMİZ ANKARA

Söyleşi öncesinde konuşan Ankara'da Birlik Derneği Genel Başkanı Bayram Mutlu ise şunları söyledi: “Ankara'mızın sokağında, mahallesinde yaşananlar olsun, tarihi, kültürü ve turizmi olsun, gelenek ve görenekleri olsun, sanatı -sporu olsun, iş dünyası ve ekonomisi olsun hepsi bizim ilgi alanımızdadır. Bizim derdimizdir. O nedenle bugün burada Ankara'mızın tarihini ve kültürünü bir üstadımızdan dinlemek üzere toplanmış bulunuyoruz. Bugün sizleri Ankara'mızın tarihini ve kültürünü en iyi bilenlerden biri olan, karış karış bu kadim şehrimizi dolaşan, yaşayan, Ankara ve ilçeleri için ayrı ayrı kitaplar yazan değerli büyüğümüz Araştırmacı-Yazar Abdülkerim Erdoğan ile bir araya getiriyoruz.”

OSMAN AKDOĞAN/İLKSAYFA-

Gazeteilksayfa.com