Kurbanlık alırken, hayvanların yaşlarına dikkat edilmesi gerekenler

Kurbanlık alırken, hayvanların yaşlarına dikkat edilmesi gerekiyor. Ülkemizde en fazla tercih edilen sığır 2 yaşını, koyun ve keçi ise 1 yaşını doldurmuşsa kurban edilebilir. Devede ise yaş sınırı 5’tir. 
Peki hayvanın sınır yaşını doldurduğunu nerden, nasıl anlarız? Kurban için alacağımız küçük ve büyükbaş hayvanların küpe numaraları yaşlarını gösterir mi? Küpe numarasında 2 yaşını doldurduğu gözüken bir büyükbaş hayvan, ya gerçekte 2 yaşını doldurmamışsa? 

Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu’nun görüşüne göre, kurbanlık koyunlar için 6 ay istisnai durumu var iken, büyükbaş hayvanlarda 2 yaş sınırı kesindir. 
Yani, koyun için her ne kadar 1 yaş şartı aranıyorsa da, 6 ayını tamamlayan koyun, bir yaşını doldurmuş gibi gösterişli olması hâlinde kurban edilebilir.
Bu istisna sadece koyun için geçerlidir.  
Söz konusu yaşları doldurmamış olan deve, sığır ve keçi sırf besili diye, koyuna kıyaslanarak kurban edilemez. 

KAPAK ATMA NEDİR, KAPAKLI MAL NASIL ANLAŞILIR?

Ülkemizde en fazla tercih edilen kurbanlıkların başında büyükbaş sığırlar gelmektedir. 2 yaşını doldurmuş büyükbaş hayvanlar kurban edilebilir. 
Büyükbaş hayvanın 2 yaşını doldurup doldurmadığına 3 şekilde bakılabilir. 
1- Hayvanın sahibi, doğum tarihini kesin olarak biliyor ve “2 yaşını doldurdu” diyordur. 
Bu şekil beyan esaslı olduğu için, güvenilir bulunmayabiliyor. Kurbanlık satıcıları malları için “2 yaşından küçük” demeyebilir, ısrarla sorduğunuzda gerçek dışı bilgiler verebilir veya gerçekten hayvanın gerçek yaşını yanlış biliyor olabilir. 
2- Hayvanın küpe numarasından doğum tarihine bakılabilir. 
Hayvanın doğum tarihi doğru yazılmış ise, bu bize kurbana düşüp düşmediğini net bir şekilde gösterir. Doğan hayvanların kayıt altına alınıp, küpelendirilmeleri beyana dayalı olduğu için, küpe numaralarından yaş sorgulama da sağlıksız sonuçlar verebiliyor.
3- Büyükbaş hayvanın kapaklı olup olmadığına yani kapak atıp atmadığına bakılır.
Kapak atma, diş çıkarma, kapaklı mal nedir; bunlar nasıl anlaşılır? 
Sığır 2 yaşını doldurduğunda 2 ön dişi düşer, yerlerine daha iri yeni dişler çıkar. Buna halk arasında kapak atma, kapaklı mal, diş atma denir. Buradan o sığırın 2 yaşını doldurduğu anlaşılır. 
Bu arada, 2 yaşını doldurduğu halde kapak atmamış sığırlar da olabilir. 

KAPAKLI HER SIĞIR KURBANA DÜŞER Mİ?

Bu 3 şekilde en önemli veri, büyükbaş hayvanın 2 yaşını doldurduğunun kesin olarak bilinmesidir. 
Çünkü, hayvan 2 yaşından önce yani daha erken kapak atmış olabilir ve bu sığır kurbana düşmez. Kesin olarak 2 yaşını doldurmuş olması gerekir.  

2 YAŞINI DOLDURMUŞ AMA KAPAK ATMAMIŞ SIĞIR 

Burada esas şart 2 yaştır. 2 yaşını doldurmuş ama dişleri düşmemiş, kapak atmamış sığır kurbana düşer mi? Bu sığır kesin olarak 2 yaşını doldurmuş ise evet kurbana düşer, kurban edilebilir. 

DİYANET NE DİYOR?

Peki kurban konusunda Diyanet’in görüşü nedir? Diyanet, büyükbaş hayvanlarda 2 yaş ve kapak atma şartlarıyla ilgili ne demektedir? 
Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB) Din İşleri Yüksek Kurulu, “Kurbanlık hayvanların yaşlarında aranacak olan asgari sınır nedir”, “Sığırların iki yaşına gelmeden kurban edilmesi caiz olur mu” sorularına şu cevapları vermektedir: 
“İki yaşını bitirmeyen ancak kapak atmış olan sığır cinsi büyükbaş hayvanların kurban edilmeleri caiz midir? 
Sığır cinsi büyükbaş hayvanların kurban edilebilmesi için, en az iki kamerî yaşlarını bitirmeleri gerekir (Ebû Dâvud, Dahâyâ, 5; İbn Mâce, Edâhî, 7; Mevsıli, el-İhtiyâr, IV, 258). 
Buna göre iki yaşını bitirdikleri kesin olarak bilinen sığır cinsi büyükbaş hayvanların dişlerinin kapak atmaması, bu hayvanların kurban olmalarına engel olmaz. 
Yine dişleri kapak attığı hâlde henüz iki kamerî yaşını doldurmamış olan büyükbaş hayvanlar da kurban olarak kesilemezler. Ancak doğumu kesin olarak bilinmeyen sığır cinsi büyükbaş hayvanlar için kapak atma denilen iki ön dişin çıkması, o hayvanın kurban edilebilmesi için bir ölçü olarak kabul edilebilir.”

KOYUNDA 6 AY İSTİSNASI

Diyanet, kurban edilecek koyunda yaş sınırı her ne kadar 1 yaş ise de, 6 ay istisnası olduğunu şöyle açıklıyor: 
“Kurbanlık hayvanların yaşlarında aranacak olan asgari sınır nedir? Kurbanlık hayvanların yaş sınırı, Hz. Peygamberin sünneti ile tespit ve tayin edilmiştir (Ebû Dâvûd, Dahâyâ, 5; Nesâî, Dahâyâ, 13; İbn Mâce, Edâhî, 7). Buna göre kameri yıl esasına uygun olarak, devede 5; sığır ve mandada 2; koyun ve keçide ise 1 yaşını doldurma şartı aranır. Bunun yanında, 6 ayını tamamlayan koyun, bir yaşını doldurmuş gibi gösterişli olması hâlinde kurban edilebilir. Koyunlardaki bu istisna bizzat Hz. Peygamber tarafından yapılmıştır (Müslim, Edâhî, 13). Bunun yanında deve, sığır ve keçinin, koyuna kıyaslanarak besili olması hâlinde söz konusu yaşları doldurmadan kurban olabileceği söylenemez. Nitekim bir yaşına varmamış ama yetişkin olan oğlağını kurban etmek isteyen bir kimseye Hz. Peygamber, “Bu sadece sana mahsustur. Senden sonra başkası için yeterli olmaz.” (Buhârî, Edâhî, 8) buyurmuştur. 51. Sığırların iki yaşına gelmeden kurban edilmesi caiz olur mu? Kurbanlık hayvanların yaş sınırı, Hz. Peygamberin sünneti ile tespit ve tayin edilmiştir (Ebû Dâvûd, Dahâyâ, 5; Nesâî, Dahâyâ, 13; İbn Mâce, Edâhî, 7). Buna göre kameri yıl esasına uygun olarak, devede 5; sığır ve mandada 2; koyun ve keçide ise 1 yaşını doldurma şartı aranır. Bunun yanında, 6 ayını tamamlayan koyun, bir yaşını doldurmuş gibi gösterişli olması hâlinde kurban edilebilir. Koyunlardaki bu istisna bizzat Hz. Peygamber (s.a.s.) tarafından şöyle buyurularak yapılmıştır: “Yıllanmış (kurbanlık yaşını tamamlamış) hayvanlardan kurban kesin. Eğer bulmakta zorluk çekerseniz bir ceze’a (Altı ayını doldurmuş gösterişli kuzu) kesin.” (Müslim, Edâhî, 13) Bu istisnanın hadiste ifade edildiği şekilde sadece koyunlara mahsus olduğu konusunda İslam âlimlerinin büyük çoğunluğu görüş birliği içindedirler. Evzâî gibi bazı âlimler ise bu hükmün keçi, sığır ve deve cinsi için de söz konusu olduğunu belirtmiştir (Nevevî, Şerhu Müslim, XIII, 117-118). Günümüzde Evzâî’nin görüşüne uygun olarak bu hükmün başka hayvanlar için de geçerli olabileceğini savunanlar olsa da bu görüşün kuvvetli bir delili yoktur. Çünkü kurban kesmek bir ibadettir. İbadetlerde ise akıl/ictihad değil, nakil/nass esastır. Hakkında açık delil bulunan meselelerde akıl yürütmek söz konusu değildir (Kâsânî, Bedâi‘, V, 69; İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr, IX, 465-466). Nitekim bir yaşına varmamış ama yetişkin olan oğlağını kurban etmek isteyen bir kimseye Hz. Peygamber, “Bu sadece sana mahsustur. Senden sonra başkası için yeterli olmaz.” (Buhârî, Edâhî, 8) buyurmuştur. Bu itibarla, gelişmiş olmakla birlikte şart koşulan yaşı doldurmayan hayvanların, koyun örneğine kıyas edilerek kurban edilebileceği şeklindeki bir yaklaşım isabetli görülmemektedir.”

S. Selçuk YILDIRIM/HABERVAKTİM