Erdal İnönü SODEP’i nasıl kurdu? Ve işte İnönü anekdotları

Merhum İsmet İnönü’nün ortanca oğlu, eski başbakan yaratımcılarından, SHP Genel Başkanı Erdal İnönü’nün hayatını sizler için derledik.

Erdal İnönü kimdir, hangi dönem yaşadı, siyasi yaşamı nasıl geçti, hangi görevlerde bulundu? Erdal İnönü SODEP’i nasıl kurdu? Ve işte Erdal İnönü'den Türk siyasi tarihine geçen anekdotlar: 

Erdal İnönü 6 Haziran 1926 yılında Ankara'da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini Ankara'da yaptı, 1947 de Fen Fakültesi'nden fizik lisansı diploması aldıktan sonra ABD'ye gitti. California Teknoloji Enstitüsü'nde lisans üstü öğrenimi yaptı. Yüksek lisans ve doktora derecelerini aldı. Teorik fizik alanında araştırmalar yaptı. Yurda dönünce Ankara Üniversitesinde Fizik Asistanı olarak göreve başladı. 

FİZİK PROFESÖRÜ OLDU

Askerlik görevini yaptıktan sonra üniversite doçentlik sınavını verdi, 1957-1960 yılları arasında tekrar Amerika'ya giderek "Atom Enerjisinden Yararlanma" programı içinde çeşitli üniversite ve araştırma enstitülerinde araştırmalar yaptı. 1964 - 1974 tarihleri arasında Ortadoğu Teknik Üniversitesi'nde Fizik Profesörü olarak çalıştı, ODTÜ'de öğretim üyeliği görevinin yanı sıra araştırma ve yönetim görevleri de yaptı, Teorik Fizik Bölümü Başkanlığı, Fen Edebiyat Fakültesi Dekanlığı, Üniversite Rektörlüğünde bulundu. 1974'te İstanbul Boğaziçi Üniversitesine geçti, 1974-1983 yılları arasında fizik profesörlüğünün yanı sıra 6 yıl kadar da Temel Bilimler Fakültesi Dekanı olarak görev yaptı.

SODEP’İ KURDU

Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumunun kuruluşuna katkıda bulundu ve TÜBİTAK Temel Araştırmalar Enstitüsü'nde kurucu müdürlük görevini yürüttü. Aynı zamanda NATO Fen Komitesi'nde çalıştı ve UNESCO Yürütme Kurulunda görev aldı. 1983 yılında siyasete atılan Erdal İnönü, Sosyal Demokrasi Partisi'nin (SODEP) kurucu Genel Başkanı oldu, SODEP ile Halkçı Partinin Birleşmesi sonucu kurulan SHP'nin ilk olağanüstü kurultayında SHP Genel Başkanı seçildi, Bu görevini 1993 yılına kadar sürdürdü. İnönü, 1986 yılı ara seçimlerinde İzmir Milletvekili seçilmiş, 1987 ve 1991 genel seçimlerinde yeniden aynı ilden milletvekili seçilerek parlamentoda görevine devam etti.

BAŞBAKAN YARDIMCISI OLDU

1991 Genel seçimlerinden sonra Doğru Yol Partisi ile SHP'nin kurduğu koalisyon hükümetinde Başbakan Yardımcısı ve Devlet Bakanı olarak görev üstlendi ve 1993 yılına kadar bu görevini sürdürdü. SHP'nin Cumhuriyet Halk Partisi ile birleşmesinin ardından, 27 Mart 1995 tarihinde Koalisyon ‘un Sosyal Demokrat kanadında değişikliğe gidildi, Erdal İnönü bu değişiklikle Dışişleri Bakanı olarak atandı ve 1995 yılının Mart ve Ekim ayları arasında Dışişleri Bakanı olarak görev yaptı. SHP Onursal Genel Başkanı Erdal İnönü, kan kanseri tedavisi görüyordu. 20 Ağustos 2007'de zatürre nedeniyle hastaneye kaldırılan İnönü kurtarılamayarak vefat etti…

ERDAL İNÖNÜ'DEN UNUTULMAZ ANEKDOTLAR

Renkli ve esprili kişiliği ile öne çıkan Erdal İnönü'nün unutulmaz anekdotları : 

SİNEMA SALONLARI KARANLIK

Kendisini sinema çıkışında yakalayan bir gazeteci sorar:
- Sayın İnönü, sizi bu sıralar sinema salonlarında göremiyoruz pek?
- Tabii göremezsiniz sinema salonları karanlık oluyor. 

YERE YATARDI

Parti başkanı iken zaman zaman sevenleri onu omuzlara almak isterdi. Bu tür gösterilerden hoşlanmayan İnönü, kıyafetine bulundu yere bakmadan hemen yere yatardı. Kimse kendisini kaldıramasın diye böyle dururdu bir süre.

FİZİKLE REHABİLİTASYON

Meclis Genel Kurulu'nda hararetli kavgalar yapılırken bu atışmalara taraf olmaz Bakanlar Kurulu sıralarındaki yerinde oturur fizik problemleri çözerdi.

BEN KEDİ MİYİM?

"Erdal yetiş fare var" diye çığlığı basan karısına gayet sakin "Bana ne Sevinç, ben kedi miyim?" diye yanıt vermiştir.

DEVLETE ÇALIŞAN YOK MU?

DEP’li Sırrı Sakık SHP’den milletvekili adaylığı için başvurur. Ve Erdal İnönü ile yan yana gelirler. Sırrı Sakık, “Paşam, benim hakkımda bir sürü dedikodu çıkarttılar. Önceden bilesiniz. Ağabeyim (Şemsi Sakık) dağda devlete karşı savaşır. Kardeşlerimden biri hapiste. Anam şöyle, Babam böyle” diye devam ederken Erdal İnönü söze girer:
“Be kardeşim sizde hiç devlete çalışan bir kişi yok muydu? Onu getirseydiniz bari.” 

KİBARLIK EDİYORLAR

Gazeteci sorar:
-“Sizin için Norveç’e başbakan olur diyorlar”

Erdal İnönü cevap verir:
- “Çok teşekkür ederim. Bu herhalde sen bu işleri Türkiye’de beceremiyorsunun kibarca söylenmesi oluyor.” 

GERİSİNİ ARKADAŞ ANLATACAK

Bir miting öncesi SHP’li milletvekili, İnönü’ye çok sık yapılan bir eleştiriyi gündeme getirdi.
-“Sayın Genel Başkan’ım, siz iyi konuşamıyorsunuz. Bakın Özal’a esip gürlüyor.”
-“Peki ne yapmam gerekiyor” diye sorar İnönü…
-“Sayın İnönü, konuşmaya başladığınızda şöyle yumruğunuzu masaya vuracaksınız. İşte biz böyle partiyiz. Adamı şöyle yaparız, böyle yaparız” diye kükreyeceksiniz.” 
Erdal İnönü, miting alanındaki otobüsün üzerine çıkar ve kürsüye yumruğunu vurup konuşmaya başlar: 
”Biz öyle bir partiyiz ki, adamı” der ve durup yanında duran kendine akıl veren milletvekiline dönerek şöyle der: 
-“Devamını arkadaş söyleyecek.”

MERAK ETMEYİN

İzmir’i bir ziyaretinde balıkçılar etrafını çevirdi ve dert yanmaya başladı. 
- Paşam burada bir komutan var. Bizi mahvetti. Balık avlatmıyor. Denize açılamıyoruz. 
Balıkçıların şikayetlerini 15 dakika dinleyen İnönü sakin bir şekilde döner ve şöyle der: 
- Merak etmeyin görürsem söylerim.

ÖLÜRÜM YOLUNA

Seçmenlerden biri seçim otobüsünün önüne atılır ve Erdal Bey'e hitaben "Ölürüm yoluna" diye haykırır.
Erdal Bey cevap verir: Dur, ölme. Bir oy bir oydur.

O BENİM İŞTE! 

Erdal Bey bir gün İstanbul'da taksiye binmiş. Şoför:
"Sen ne kadar Erdal İnönü'ye benziyorsun" demiş.
"O, benim" diye cevap vermiş Erdal Bey...
Şaşırmış taksi şoförü...
"Yahu" demiş, "...birisi daha var. Harbiye'nin oralarda dolaşıyor. O da aynı Erdal İnönü".
Bunun üzerine Erdal Bey, espriyi patlatmış:
"O da benim....!"

BİRBİRİMİZİ YİYECEĞİZ

SHP genel başkanlığı dönemimde diğer sol parti liderleri ve bürokratlarla bir restorana gider. Garsonun "Birşey almak ister misiniz, efendim" sorusu üzerine "Teşekkürler biz birbirimizi yiyeceğiz" yanıtını verir.

FİLM İYİ Kİ BİTTİ 

SHP Genel Başkanıyken Sosyalist Enternasyonal toplantısı için Paris'e gitmişti. Beraberinde SHP Genel Sekreter Yardımcısı İstemihan Talay da vardı. Toplantıdan sonra Champs Elysees bulvarındaki bir sinemaya gittiler. Filmin öyküsü, iki mafya ailesi arasındaki çatışmaydı. İki saat boyunca beyaz perdede silahlar konuştu. İnönü film bittikten sonra koltuğundan kalktı. İstemihan Talay, "Filmi nasıl buldunuz?' diye sordu.
İnönü cevapladı:
- Çok beğendim ama iyi ki bitti. Yoksa çok daha fazla adam ölecekti… 

KARAYALÇIN YAPAR!

Kars ve Van mitinglerinden Ankara'ya dönüyordu. Sivas üzerinde uçağın pilotu "Efendim Ankara semaları kapalı. Kirli bulutlar var. İnişimiz çok güç olabilir. " dedi. 
Ön koltukta gazete okuyan İnönü'nün cevabı ise şöyle oldu:
- Hiç bir şey olmaz merak etmeyin. Ankara Belediye Başkanı Karayalçın çok çalışkandır. O kirli bulutları hemen temizler! 

PLATONİK AŞK

İnönü SHP Genel Başkanıyken dönemin Başbakanı Mesut Yılmaz ile görüşecekti. 
O günlerde İnönü, Yılmaz'ı sert biçimde eleştiriyordu. 
Yılmaz, Necatibey caddesinde bulunan SHP Genel Merkezine geldi. SHP ile ANAP Genel Başkanları baş başa uzun bir görüşme yaptı. Herkes sert tartışmalar yaşanmasından endişeliydi. Görüşme sonrası dönemin SHP Genel Sekreteri Fikri Sağlar, İnönü'ye biraz da endişe ile görüşmeyi sordu. 
İnönü şöyle dedi:
- Çok iyi geçti, Mesut bey partimize aşık oldu. Ama platonik.

HAKKINDA NE DEDİLER?

SÜLEYMAN DEMİREL

Türkiye’nin zor zamanlarında beraber çalıştık. Sağduyusuna, serinkanlılığına, vatanperverliğine şahit oldum ve takdirle karşıladım. Doldurulması zor bir boşluk bırakmıştır. Siyasetin özünden ödün vermeden uzlaşmayı başarabilen ve karşı tarafı ikna edebilmeyi başaran bir insandı. Önce bilim adamı, sonra devlet adamı ve sonra siyaset adamıydı.

HİKMET ÇETİN

Son ziyaretimizde içeri girildiğimizde kitap okuyordu. Bizi görünce 'Siz nereden çıktınız' diye sordu ve çok sevindi. Bir araya geldiğimizde bize Türkiye'deki iç sorunları sordu. Özellikle Kuzey Irak sorunu ve sınır ötesi operasyon hazırlıklarını anlatmamızı istedi ve fikrimizi aldı. Türkiye'nin planının ne olduğunu sordu. Bunlardan çok başta gelen endişesi sokaklardaki terör protestolarıydı. Bu protestoların PKK'nın daha önce başarılı olamadığı bir alanda Türkiye'ye zarar vermesinden korkuyordu.

ERCAN KARAKAŞ

Türkiye siyasetine çok önemli katkılarda bulundu. Partilerin yasaklandığı dönemde Sosyal Demokrat hareketin güçlenmesi için ona başvuruldu. O da bir araya getirmek çok uğraştı. Bu açıdan bizim tarafta öncü bir rol oynadı. Tıpkı babası gibi. Çok değerli bir bilim ve siyaset adamıydı. Siyasete vedası da örnek oldu. Gönüllü olarak liderliği ve siyaseti bıraktı.

TANSU ÇİLLER

Çocukluğundan beri aldığı belli bir siyasi terbiye vardı. Çok uyumlu bir çalışmamız oldu siyasette. Daha sonra siyasetten ayrıldı. Siyaset sonrasında da aynı çizgisini devam ettirdi. Vizyon sahibi ve nazik bir üslubu vardı. Ülkemizde ayrı bir yeri olmuştur. Sol zaman zaman kendisine başvurmuş, geri dönmesini istemiştir.

ZÜLFÜ LİVANELİ

Üç özelliğiyle öne çıkıyordu. Birincisi İsmet Paşa'nın oğlu olması. İkincisi Türk siyasetine katkıları. Ve üçüncüsü yakın arkadaşlarına sergilediği dostluğu. Türkiye siyasette hırçınlığa alışmış bir ülke, o ise tam tersini sergiledi. Hiçbir zaman devam etmek istemedi. Her an bırakmak isteyen sadece katkıda bulunmak isteyen bir bilim adamı olarak, Batılı standartları ülkemize taşımıştı.

ERTUĞRUL GÜNAY

Çok değerli bir insandı. Kısa bir süre birlikte çalıştık. Demokrasiyi benimsemiş bir insandı. Çok açık sözlüydü ve fikirlerini hep açıklıkla sundu. Hiçbir zaman çok hırslı bir politikacı olmadı, bunu kimse söyleyemez. Ender isimlerden biriydi. Türkiye siyasetinde özgür bir isim olarak yer tuttu.

FİKRET ÜNLÜ

Yeri doldurulamayacak bir insandı. Gece gündüz aynı yerlerde kaldık tüm Türkiye'yi dolaştık. Böyle bir insan tanımadım. Her yönü özellikle bilim adamlığı tüm dünyada kabul edilmiştir. Ancak siyaset adamı olarak bambaşka bir insandı. Doktorlara ne kadar zamanım kaldı diye sordu ve acaba Türkiye dönüp kitaplarımı bitirebilir miyim demişti. En son Everestler'e çıkan Türk dağcılara mesaj göndermişti ve tebrik etmişti.

MURAT KARAYALÇIN

Türk siyasetinde derin izler bıraktı. Erdal beyin mesajları, anıları herkes tarafından dikkate alınacaktır. Sayın Erdal İnönü, Türk siyasetine "siyaset amortismanı" deyimini kazandırmış bir kişiliktir. Hiç zorunlu olmamasına karşın genel başkanlığı kendiliğinden bırakmıştır. Bu yanıyla bile herkese güçlü bir mesaj vermiştir. 

OKTAY EKŞİ

SODEP’in 1983 yılında Erdal İnönü tarafından kurulması nedeniyle yakın çalışma şansını edinmiştim. O partinin kurcularından birisi ve genel sekreter yardımcısıydım. Bu deneyim bana Erdal İnönü’nün ne kadar geniş ufuklu mütevazı ve zarif bir lider olduğunu gösterdi.

ONUR ÖYMEN

Birikimi, saygınlığı, üstün zekası ve devlet adamlığıyla Türkiye'ye çok şey kazandırmış bir insandır. Dışişleri Bakanlığı döneminde Türkiye, gurur verici bir dönem geçirmiştir. Yabancı devlet adamlarını nasıl etkilediğini gözlerimle gördüm. Siyasetçi kişiliğiyle de örnek bir insandı. Birleştirici özelliğiyle herkese kucak açardı. Herkesin fikrini dinlerdi, bu özelliği ona ayrıca bir ikna edicilik sağlıyordu. Ancak Türkiye'nin çıkarları söz konusu olduğunda kimseyi gözü görmezdi.

 
Gazeteilksayfa.com