Doğu'nun incisi İshak Paşa Sarayı

Ağrı Doğubayazıt'ta bulunan Osmanlı devletinin Lale Devri'ndeki son büyük ve en seçkin yapısı İshak Paşa Sarayı'nı muhabirimiz gezdi, gördü, yazdı. İstanbul'daki Topkapı Sarayı'ndan sonra son devirde yapılmış sarayların en ünlüsü ve en büyüğü olarak bilinen İshak Paşa Sarayı'nı görmek için bir grup arkadaş ile Ankara'dan yola çıkarak yaklaşık bir buçuk saatlik süren uçak yolculuğun ardından Ağrı Ahmed-i Hani Havaalanı'na indik. Ardından havaalanındaki servisler aracılığıyla Doğubayazıt'ta bulunan bu eşsiz eseri görebilmek için yaklaşık iki saat daha süren bir kara yolculuğunun sonunda ilçenin 5 kilometre doğusunda kalan ve bir dağın yamacına kurulan İshak Paşa Sarayı'na ulaştık. Güneşli bir havada gezmeye başladığımız yaklaşık 7 bin metrekare alan üzerine kurulu devasa yapı, heybetiyle konumu ile ziyaretçilerini bir hayli etkiliyor. 

99 YILDA TAMAMLANANA EŞSİZ ESER

İlçede ovaya hakim yüksek bir tepenin üzerinde II. İshak Paşa ile Çolak Abdi Paşa tarafından 1685 yılında yapımına başlanan kartal yuvası görünümündeki  bu eşsiz eserin  aynı soydan gelen küçük İshak Paşa zamanında 99 yıl gibi uzun bir sürede tamamlandığı biliniyor. 18. yüzyıl eseri olan İshak Paşa Sarayı'nın, Osmanlı, Fars ve Selçuklu uygarlığının mimari üslubunu bünyesinde topladığı görülüyor. Birinci Dünya harbine kadar Beyazıt Sancağı'nın bu saraydan yönetildiği aktarılıyor. 

İKİ BÜYÜK  VE GENİŞ AVLU

Sert bir zemin üzerine kesme taştan inşa edilen ve 'U' şeklinde planlanan İshak Paşa Sarayı'na dev bir kapıdan giriliyor. Sarayda iki büyük ve geniş avlu bulunuyor. Birinci avluda taç kapı, mahkeme salonu, muhafız koğuşları, çeşme, nöbetçi odaları, at-araba koymak için yerler, zindan, misafirlerin ağırlanacağı odalar yer alırken; ikinci avluda hizmetli odaları, taç kapı, selamlık, camii, cemaat yeri, minare, türbe, aşevi, kütüphane gibi yapılar bulunuyor. Sarayın içerisinde beş adet taç kapı bulunmaktadır. Taç kapılar Anadolu Selçuklu mimarisinin esintilerini taşıyor. Sarayda farklı mimari yapı görülüyor. Sarayın merkezine doğru ilerledikçe sarayın haşmetinin, süslemelerin, mimari önemin daha da arttığı görülüyor. 

RUS HARBİNDE BÜYÜK ZARAR GÖRDÜ

Sarayın bazı kısımları tek, bazı kısımları iki, bodrum dahil bazı kısımları üç katlı olarak yapılsa da günümüzde sarayın orijinal halinin korunamayarak Rus işgalinde saraydaki ikinci ve üçüncü katların yıkıldığı biliniyor.  Sarayın giriş kapısı olan som altından yapılmış kapının harpten sonra Ruslar tarafından kaçırıldığı kaydediliyor. Paha biçilemez kapının şu an Moskova’da bir müzede sergilendiği iddia ediliyor. Sarayın cami dışındaki bölümlerin çoğu yıkılmış, harap olmuş, tavanları sökülmüş olsa da son yıllarda sarayın onarıldı ve restore edildiği görülüyor. 

DÜNYADA İLK KEZ KALORİFER SİSTEMİNİN KULLANILDIĞI YAPI

Dünyada ilk kez kalorifer sistemi, ilk merkezi ısıtma sisteminin bu saray içerisinde kurulduğu aktarılıyor. O dönemki kalorifer sisteminin peteklerden oluşmayıp kurulan bir hat üzerinden sıcak suyun geçmesi sayesinde sıcaklığın sarayın tamamına yayılarak ısınmasının sağlandığı anlatılıyor. Saray su tesisatının da bulunduğu biliniyor. 

CEZAYA GÖRE IŞIK

Saraydaki zindanlara bir hayli uzun olan merdivenlerden inilerek ulaşılıyor.  Rivayetlere göre bu zindanlarda yatan suçlunun, suçunun oranına göre az ışıklı ya da çok ışıklı bir hücrede cezasını çektiği anlatılıyor. 

BİR ARADA KULLANILAN İNSAN, ASLAN VE KARTAL FİGÜRÜ DİKKAT ÇEKİYOR

Sarayda mahkeme salonunun hemen yan odasında bulunan ahşaptan yapılmış ve duvardan itibaren 1.40 metre dışarı çıkıntılı olan heykel tarzından üç boyutlu süsleme bir hayli dikkat çekiyor. Alttan yukarıya doğru gittikçe uzar bir özellik gösteren süslemede insan, aslan ve kartal figürü bir arada kullanılıyor. Çam ağacından yapıldığı bilinen 3'lü figürün Türk sanatında sembolik anlamlar taşıdığı belirtiliyor.

Osman AKDOĞAN/HABERVAKTİM