Böcekler artık ilaca koşacak: Türkiye'nin böcek cezbedicisi ZİRAY

Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Cenk Yücel, Türkiye’nin yerli ve milli böcek cezbedicisi Ziray hakkında bilgi vererek, “Amaç ilacı böceğe götürmek değil, böceği ilaca getirmek” dedi.

Özellikle Ege ve Akdeniz Bölgelerindeki zeytin ve turunçgil üreticisinin kurtarıcısı ZİRAY, Türkiye’nin ilk yerli ve milli böcek cezbedicisi olma özelliği ile ön plana çıkıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü bünyesindeki Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü’nde (ZMMAE) merhum Kimya Mühendisi Dr. Ayten Güvener tarafından 1985 yılında geliştirilen ZİRAY, Türkiye’nin ihracatında önemli bir pazara sahip olduğu zeytin ve turunçgil üretiminde meyve sinekleriyle mücadelede etkin bir rol oynuyor. Ankara’daki enstitüde geliştirilip; Balıkesir Gömeç’teki tesiste üretimi gerçekleşen ZİRAY’ı ZMMAE Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Cenk Yücel anlattı.

YERLİ ÜRETİM YERLİ MÜCADELE

Enstitü Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Cenk Yücel, ZİRAY’ın Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü’nde merhum Dr. Ayten Güvener tarafından 1985 yılında geliştirilen yerli ve milli bir böcek cezbedicisi olduğunu söyledi. Doç. Dr. Yücel, ZİRAY’ın zeytinde zeytin sineğine; turunçgillerde ise Akdeniz meyvesineğine karşı mücadelede önemli bir rolü olduğunu belirterek, “Bu ürünün özelliği şu; normalde bir yeri insektisitle (böcek öldürücü) ilaçlarken bütün zeytin alanını kaplayacak şekilde ilaçlamanız gerekiyor. Fakat ZİRAY sayesinde ağaçların güneye bakan kısımlarında 1-2 metrekarelik bir alanın ilaçlanmasıyla içerisinde bulunan hidrolize protein Zeytin sineği ve Akdeniz meyvesineklerini kendine çekiyor. Bu sinekler kokusunu aldıkları hidrolize protein ya da amonyak gibi maddelere beslenmek için yönelmektedirler. Böceğin bu davranışı kullanılarak ilaca doğru çekiliyor. Burada amaç ilacı böceğe götürmek değil, böceği ilaca getirmek. Böylece az ilaç kullanıldığı için ilaçtan ve işgücünden tasarruf edilerek hem maliyet azalıyor ve hem de çevre dostu bir uygulama sağlanıyor” dedi.

1996’DAN BERİ SERİ ÜRETİM

Böcek cezbedicisi ZİRAY’ın kullanımı ile zeytindeki üretim kaybının yüzde 30 kadar önlenerek; aynı zamanda karantinada toleransı “0” olan turunçgil zararlısı Akdeniz meyvesineği mücadelesinin de vazgeçilmez bir girdisi olduğunu sözlerine ekleyen Yücel, “ Dr. Ayten Güvener vasiyetnamesiyle patentini enstitümüze miras olarak bırakıyor. Kurumumuz da Bakanlığımız uhdesinde bu ürünü nasıl üretebiliriz diye yola çıkılıyor. Ayten hanım Balıkesir’li olduğu için, ZİRAY üretim tesisinin Balıkesir’de kurulmasını istiyor. 1994 yılında Gömeç ilçesinde kurulumuna başlanan tesis 1996 yılında tamamlanarak günümüzde de üretime devam ediyor” diye konuştu.

EYLÜL SONUNDA SON TEKNOLOJİ HİZMETE GİRİYOR

Doç. Dr. Yücel, ZİRAY’ın üretildiği Balıkesir’deki tesise şu şekilde değindi: “Bu yıl Balıkesir’deki mevcut tesisin fiziki alt yapısı güçlendirilerek ve üretim-dolum sistemi modernize edilerek yıllık üretim kapasitesinin 10 bin tona yükseltilmesi sağlandı. Üretim tesisimizde insan işgücü minimize edilerek yeni bir otomasyon sistemi kuruldu. Bu sayede saatte 1 ton dolum yaparken otomasyon sayesinde saatte 10 ton dolum yapabileceğiz ve artık talep geldikçe kapasite artacak. Paketleme sorumuzu da böylece çözdük. Ekim ayı başında modern haliyle tamamen faaliyete geçecek. Böylece, bu zararlıların mücadelesinde ülkemizde ihtiyaç duyulan ZİRAY miktarının karşılanmasının mümkün olacak. Ürün çeşitliliği de ‘dökme’ ile beraber 5,10 ve 20 litrelik bidonlarla olacak şekilde artırıldı.”

ZİRAY’DA KENDİMİZE YETİYORUZ

Balıkesir’deki tesisin yıllık üretim kapasitesinin 10 bin ton olduğunu ve bu tesis ile böcek cezbedicisi üretiminde kendisine yetebilen bir ülke olduğumuzu vurgulayan Yücel, “ 20 Ağustos itibariyle ZİRAY’ı 3 İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ve özel sektör olmak üzere toplam 18 bin 500 litre teslim ettik. Buralardan da çiftçiye ulaşacak. Sezonun başında olmamıza rağmen bu büyük bir rakam” ifadelerini kullandı.