Bir meydan üç han

Aralarında en eskisi Zafran Hanı'dır, 1512'de inşa edilen hanın hemen üstünde yer alan Çengel Han, 1552'de; Çukur Han ise, 18'inci asırda inşa edilmiştir. Taş ve kırmız tuğla ile inşa edilen üç handa, Klasik Osmanlı han tipinin Ankara'daki en iyi örneklerindendir. Ser Meydanı, At Pazarı, Koyun Pazarı ve Saman Pazarı'nı da içine alan geniş bölgeye Osmanlı zamanında 'Yukarı Yüz' de denir. 16'ıncı ve 18'inci asırlarda bu bölgeye inşa edilen hanlara da 'Yukarı Yüz Hanları' adı verilmişti. Bu hanlar ise şunlardır: 

Kurşun Han, Çengel Han, Çukur Han, ve Zarfan Han bu hanlara ilaveten Mahmutpaşa Bedesteni de bölgedeki en önemli ticari merkezdir. Yukarı Yüz bölgesinin büyük bir bölümü Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından restore edilmiştir. Geri kalan bölümünün restoresi ise Altındağ Belediyesince yürütülmektedir.

KOÇLARA KİRALANDI

Büyük Büyükşehir Belediyesi'nin geçtiğimiz yıl tamamladığı restorasyondan sonra yeniden eski günlerine dönen Ser Meydanı, Ankara Kalesi'ne bağlayan Hisar Kapı, Aslanlı Kapı olarak bilinmektedir. Meydandaki üç han, yakın zamanda kadar tütün ve bez deposu ya da amele ve hamalların konakladığı yapılardı. Koç Vakfı tarafından restore edilerek, kullanıma açılan hanlar,  Koç Ailesi tarafından Vakıflar Genel Müdürlüğü'nden 49 yılığına kiralandı. Çengel Han ve Zafran Han Rahmi Koç Müzesi, Çukur Han ise Divan Otel olarak kullanılıyor.

SURLARIN DIŞINA TAŞAN ŞEHİR

16'ıncı asırdan itibaren Ankara, surların dışına taşar. Nüfusu 30 bine yaklaşan kentin ticareti, Yukarı Yüz pazarları olarak bilinen At Pazarı, Koyun Pazarı ve Saman Pazarı bölgesi ile Aşağı Yüz denilen Tahtakale bölgesinde atmaktadır. 'Yukarı Yüz'de Çukur Han, Çengel Han, Zafran Han, Kurşunlu Han ve Mahmutpaşa Bedesteni bulunur. Bu yapılar, Ankara'nın 16'ıncı asırdan sonra hareketlenen ticaretinin en önemli merkezleri olarak öne çıkar.

HAN'DAN CEZAEVİ'NE

Yukarı Yüz Hanlarından ilki, Zafran ya da Safran adı ile bilinen handır. At Pazarı, Salman Sokakta yer alam Zafran Han, Zaferan Hanı ve Zağferan Hanı gibi isimleri ile tanınmaktadır. Cumhuriyetin ilk yıllarında diğer bazı hanlarla beraber cezaevi olarak kullanılan han Koç ailesi tarafından restore edilmiştir. Han şu anda Çengel Han, Rahmi Koç Müzesinin ek binası olarak kullanılmaktadır. Han, aslen Kayserili olup, Ankara'ya yerleşen Hacı Mehmet tarafından 1512'de yaptırıldı. İçinde bir mescidin de yer aldığı han, Osmanlı hanları tipinde alt ve üst kattaki hücreleri iç avluya bakacak şekilde tasarlanmış. Etrafında duvarlarına bitişik yirmi dükkân ile bir ticaret merkezi olarak inşa edilen han, 1806'da tadilat gördüğü bilinmektedir.

500 YILDIR AYAKTA 

20 yıl öncesine kadar tabakhane ve yün deposu olarak kullanılan Çengel Han, Vakıflar Genel Müdürlüğü kayıtlarına göre; 1523'de Kanuni Sultan Süleyman Dönemi'nde Rüstem Paşa Vakfı tarafından yaptırıldı. Beş yüz yıla yakın bir süre önce inşa edilmesine rağmen günümüze kadar ayakta kalabilen Çengelhan, Ankara'nın hanlar bölgesinde özgünlüğünü bugüne kadar koruyabilen ender yapılardandır. Han, Ankara Kalesi'nin ana giriş kapısının karşısında, eskiden At Pazarı olarak anılan mevkide, bedestenlerin yakınında konumlanmıştır.

ANKARA'NIN İLK SANAYİ MÜZESİ

Çengel Han, bugün Ankara Kalesi'nin hemen girişindeki Ser Meydanı'nda, Rahmi Koç Müzesi olarak hizmet veriyor. 2005'de Koç Vakfı tarafından onarılan ve müze haline getirilen yapı, Ankara'nın ilk sanayi müzesidir. Çengel Han'da Vehbi Koç'un iş hayatına atıldığı dükkân da yer almaktadır.

HAN'DAN OTELE DÖNÜŞTÜ

At Pazarı, Ser Meydanı'nda bulunan Çukur Han, Çengel Han'ın hemen kuzeybatısında yer alır. 18.yüzyılda yapılan Han, Çengel ve Zafran Han ile Ankara Kalesi'nin Aslanlı Kapısı'nın karşısında yer alır. Han, Milli mücadele döneminde askeri karargâh olarak kullanılmış, Cumhuriyet Dönemi başlarında ise hapishane olarak hizmet vermiştir. Han, 2010 yılında biten restorasyonla butik otel olarak hizmete açılmıştır. Günümüzde Divan Otel olarak hizmet vermektedir. Çukur Han'ın Şeyhülislam Ankaravî Mehmed Emin Efendi Vakfı'ndan olduğu bilinmektedir.

Uğur DUYAN/HABERVAKTİM