Vs30 değeri nedir? Vs30 değeri nasıl olmalı? Vs30 ne anlama geliyor?

Kahramanmaraş ve Hatay’da meydana gelen depremlerin yankıları hala devam ediyor. Henüz Maraş depreminin acısını yaşarken, ardından Hatay’da dört dakika arayla meydana gelen iki deprem sonrası Türkiye bir kez daha şoka girdi. Bölgeye yardım çalışmaları devam ederken bir yandan da bakanlık yetkilileri bölgedeki yapılarda hasar tespit çalışması yapıyor. Bir yandan hasar tespit çalışmaları devam ederken bir yandan da insanlar yer bilimi ve depremlerle alakalı konuları merak edip araştırmaya başladı. Özellikle araştırılan konu ise yer altındaki katmanların durumunu bildiren vs30 değerleri oldu. Bizde konu hakkında 25 yıldır jeofizik mühendisliği yapan Tolga Çivik’e vs30’u sorduk. Vs30 ile alakalı merak edilenlerin cevaplandırılmasını istedik. Peki, Vs30 değeri nedir? Vs30 yüksek mi olmalı? Vs30 değeri nasıl olmalı? Vs30 ile ilgili bilinmesi gerekenler nelerdir? Vs30 ne anlama geliyor? İşte Vs30 ile ilgili tüm merak edilenler:

VS30 DEĞERİ NEDİR?

Arazilerde sismograflar ile ölçülebilen vs30 değeri, hız anlamına gelmektedir. Sismik çalışmalarda elde edilen vs30 değeri, arazi altının sağlamlığı ve dayanıklılığını gösterir. Vs30 hakkında konuşan Jeofizik Mühendisi Tolga Çivik, “Son bina ve deprem yönetmeliğinde en önemli madde; yerel zemin sınıflarının tespitinde kullanılan vs30 değerdir. Arazide sondajla yapılan deneylerle de belirlenebilir olan vs30 değeri, yer altındaki katmanın dinamik olarak zeminin yerel sınıfının belirlenmesinde yardımcı olur. Belirli kriterleri vardır. Bu kriterlere göre, vs30 hızı 180’den düşük olursa Ze sınıfına girer 180-360 arası hız Zd sınıfı olur” diyerek yer altındaki katmanların sağlam olup olmadığı noktasında tespit edilmesinde fayda sağladığının altını çizdi.

VS30 DEĞERİ NASIL OLMALI?

Zeminlerin sağlamlığı ve dayanıklılığını gösteren vs30 değerin, yer altındaki katmanların sınıflandırılmasında yardımcı olduğunu bildiren Tolga Çivik, vs30 değerleri ile ilgili şunları söyledi:

“İyi zemin olarak nitelendirdiğimiz zeminlerde, mesela sağlam sert kayaysa vs30 değeri yani hızı 1500’ün üzerinde gösterir. Buna Za sınıfı zemin deriz. Yine az ayrışmış orta sağlam kayalar vardır. Bunlarda 760 ile 1500 arası çıkar. Buna da Zb sınıfı deriz. Genelde Ankara’da ki çalışmalarda karşılaştığımız sonuç; kayalık zemin olmayan yerlerde Zc sınıfı zeminler oluyor. Zc sınıfında vs30 değerin 360 ile 760 arası bir değer gördüğünü söylemek mümkün. Tabi bunun yanı sıra biz yine sondajla arazide yapılan zpt değerlerine de bakarız. Ama vs30 hızı öncelikle bakılması geren noktadır. Titiz bir sismik çalışma yapılması gerekir. Çünkü oradan elde ettiğiniz zemin sınıfına göre, diğer parametreleri de yan yana koyup zeminin durumunu ilgililere sunmuş olursunuz.”

VS30 NE ANLAMA GELİYOR?

Depremin bir dalga olduğunu belirten Çivik, “Fay kattı kırıldığı zaman deprem dalgası oluşur ve yeryüzü hareket eder” dedi. Dalganın hızı ve büyüklüğüne göre depremin şiddetinin artıp ya da azalttığının altını çizen Tolga Çivik, kaya zeminlerde dalganın daha hızlı iletildiğini bildirdi. Çivik ayrıca, “Şimdi mesela gevşek bir zemin düşünelim. Kil, kum ve çakıl karışımı bir zemin, tehlikeli bir zemindir. Deprem dalgası böyle bir zeminde daha yavaş ilerler. İşte o zaman vs30 hızımız düşük çıkar. Yani zeminin dayanıksız olduğunu belirleriz. Ama deprem sağlam kayada hızlı yaşandığı ve kayaların dalgayı çabuk ilettiği için depremde hasar görme riski azdır” diyerek yapıların sağlam bir zemin üzeri olan kayalıkların yamaçlarına inşa edilmesinin doğru olduğunu vurguladı.

HİÇKİMSE ÖNEMSEMİYOR

Vs30 değerin aslında çok önemli olmasına rağmen belediyelerin jeofizik ve dinamik ile ilgilenmediklerinden şikâyetçi olan jeofizikçi Tolga Çivik, konu hakkında şunlara değindi:

“Bizde etütler genelde sondajla yapılıyor. Özellikle de Ankara’daki belediyelerin tutumu bu. Biraz daha güvenli gördükleri için jeofiziği pek istemiyorlar ya da jeofiziğin üstünde durmuyorlar. Yönetmelik gereği mecburen istiyorlar ama bu seferde kontrolünü yapmıyorlar. Zaten Ankara’da ki belediyelerde bir tane belediye hariç jeofizik mühendisi yok. Sadece Keçiören Belediyesinde var. Aslında vs30 hızını belirleyen tek mühendislik dalı jeofiziktir. Sismikle belirlenir. Sismolojiyi bilen mühendislik alanı da jeofiziktir. Yani bizlerdir. Ancak bunu sadece yönetmelik istiyor, raporun içinde olsun diye bütün belediyeler şart koyuyor. Fakat kontrol eden yok. Yapan kişi bunu doğru mu yaptı ya da yanlış mı yaptı oturup incelemiyorlar.”

DEPREMİ YANLIŞ İNSANLAR ANLATIYOR

Vs30 hızının çok hayati bir önemi olduğunu vurgulayan Tolga Çivik, çoğu mühendisin bu durumu bilmediğini söyledi. Mühendislerin, mimarların ve statikerlerin bu konuya eğilim göstermediğinin altını çizen Çivik, üzerine düşmemelerinin sebebini bilmedikleri olduğunu düşünüyor. Türkiye’de ki yanlışlara da değinen Çivik, “Biz hep şunu söylüyoruz; jeofizik deprem ana bilim dalıdır. Depremin ana bilim dalı olan sismoloji bir tek jeofizikte verilir. Jeoloji mühendisleri sismoloji dersi görmezler mesela. Ama dikkat edin bütün basın, yayın ve her yerde jeoloji mühendisleri konuşuyor. Hâlbuki depremle ilgili konuşup depremle ilgili yorum yapması gereken yetkili kişiler jeofizik mühendisleridir. Depremleri, televizyonlarda ve basında jeoloji mühendisleri değil jeofizik mühendisleri konuşmalıdır” şeklinde konuşarak depremle ilgilenen bilim dalının jeofizik mühendisliği olduğunu aktardı.

Bedirhan Şahin / www.gazeteilksayfa.com