Türk Edebiyatına yön veren dergi: Servet-i Fünun 134 yaşında

Tarihte bugün, 1891 yılında Ahmed İhsan Tokgöz tarafından kurulan Servet-i Fünun dergisinin 134. yaşı kutlanıyor. Başlangıçta fen bilimleri, teknoloji, edebiyat ve sanat konularında yazılar yayımlayan dergi, 1896 yılında şair Tevfik Fikret'in edebiyat bölümünün başına geçmesiyle edebi bir kimlik kazandı. Kısa sürede Türk edebiyatının modernleşme sürecinde önemli bir mihenk taşı haline gelen dergi, dönemin en yenilikçi edebiyatçılarını bünyesinde toplayarak yeni bir edebi anlayışın doğmasına öncülük etti.

BİR DERGİDEN ÖTE: EDEBİYAT AKIMI

Servet-i Fünun dergisi etrafında toplanan edebiyatçılar, zamanla kendi anlayışlarını ve estetik değerlerini oluşturarak Türk edebiyatında "Edebiyat-ı Cedide" (Yeni Edebiyat) olarak da bilinen Servet-i Fünun ekolünü oluşturdular. Bu ekol, geleneksel edebi kalıpları reddederek Batı edebiyatını örnek alan, dil ve üslup bakımından yenilikçi bir anlayışı benimsedi.

Dönemin siyasi baskılarına rağmen edebiyat ve sanat alanında özgün eserler ortaya koyan Servet-i Fünun topluluğu üyeleri arasında Tevfik Fikret, Halit Ziya Uşaklıgil, Mehmet Rauf, Cenap Şahabettin, Süleyman Nazif, Hüseyin Cahit Yalçın ve Ahmed Hikmet Müftüoğlu gibi Türk edebiyatının önemli isimleri yer aldı.

YENİ BİR DİL VE EDEBİYAT ANLAYIŞI

Servet-i Fünun yazarları, dönemin edebi dili olan Osmanlıcayı, Arapça ve Farsça tamlamalarla zenginleştirerek sanatlı ve süslü bir üslup geliştirdiler. "Sanat için sanat" anlayışını benimseyen topluluk, edebi eserlerde estetik değerleri ön plana çıkardı. Halit Ziya Uşaklıgil'in "Mai ve Siyah", "Aşk-ı Memnu" gibi romanları, Mehmet Rauf'un "Eylül" romanı ve Tevfik Fikret'in şiirleri bu anlayışın en önemli örnekleri arasında yer alıyor.

DÖNEMİN SİYASİ ATMOSFERİ VE SERVET-İ FÜNUN

Servet-i Fünun dergisinin yayımlandığı II. Abdülhamit dönemi, sıkı bir sansürün uygulandığı yıllardı. Bu nedenle edebiyatçılar siyasi ve toplumsal eleştirilerini doğrudan dile getirmek yerine, sembolik bir dil ve kapalı anlatımlar kullanmak zorunda kaldılar. Özellikle Tevfik Fikret'in "Sis" şiiri, İstanbul üzerinden dönemin baskıcı yönetimini eleştiren en önemli eserlerden biri olarak edebiyat tarihine geçti.

1901 yılında Hüseyin Cahit Yalçın'ın dergide yayımlanan "Edebiyat ve Hukuk" başlıklı makalesi bahane edilerek derginin edebiyat bölümü kapatıldı. Bu olaydan sonra Servet-i Fünun topluluğu dağılsa da, edebi etkileri Türk edebiyatında uzun yıllar devam etti.

EDEBİYATA GETİRDİKLERİ YENİLİKLER

Servet-i Fünun yazarları, Türk edebiyatına birçok yenilik getirdi. Şiirde serbest müstezat formunu kullanan Tevfik Fikret, klasik nazım şekillerini ve vezin anlayışını değiştirdi. Halit Ziya Uşaklıgil, romanlarında psikolojik tahlillere yer vererek Türk romancılığını Batılı anlayışa yaklaştırdı. Cenap Şahabettin ise şiirde sembolizm akımının etkisiyle yeni imge ve söyleyiş biçimleri geliştirdi.