Saya Gezmesi nedir, ne zaman, nerede yapılacak?

“Saya” veya “Sayagan” geleneği Orta Asya’dan Anadolu’ya taşınan geleneklerimizdendir. Saya Gezmesi hayvancılıkla uğraşan toplumlarda “Bereket Töreni” olarak kutlanmıştır. Peki, Saya Gezmesi nedir, ne zaman, nerede yapılacak? İşte tüm cevaplar:

SAYA GEZMESİ NEDİR?

“Saya” veya “Sayagan” geleneği Orta Asya’dan Anadolu’ya taşınan geleneklerimizdendir. Türk ve Altay halk kültüründe ve özellikle hayvancılıkla uğraşan toplumlarda “Bereket Töreni” olarak kutlanmıştır. Yer ruhlarını/iyeleri memnun ederek hayvanların döl bereketinin artırılması inancıyla, bayramın koruyucu ruhu olan “Saya Han” adına düzenlenmiştir. Anadolu’’daki “Saya Gezme” veya “Koyunun Yüzü” denilen bu şenlikler, eski Türk inançlarının kalıntılarıdır. Anadolu’ya gelen Oğuz-Türkmen boyları eski inançlara, İslami unsurlar da katmışlardır.

SAYA GEZMESİ NE ZAMAN YAPILACAK?

Ankara Kulübü Derneği, geçtiğimiz sene Bala'da gerçekleşen Geleneksel Saya Gezmesi'ni bu sene Elmadağ ilçesinin Karacahasan Köyü'nde düzenleyecek. Yapılan açıklamada bu sene 21 Ocak Cumartesi günü olacak Geleneksel Saya Gezmesi'nin programı da açıklandı. Cumartesi günü saat 16:00'da Yenimahalle Ankara Konağı'ndan Elmadağ Karacahasan'a hareket edilecek. Saat 17:00-18:00 arasında Saya gezecekler hazırlanacak, tanışma ve sohbet yapılacak. 18:00-19:00 arasında ise davul, zurna ve saya manileri eşliğinde evlere saya gezisi gerçekleştirilecek. Yemek ve çay ikramının olacağı etkinlikte ayrıca sinsin ateşi yakılacak, Ankara Kulübü Derneği Seymenlerinin Seymen gösterisi ve yöreye özgü ağırlama halayları yer alacak. Akşam saat 22:00'de ise tekrar Ankara'ya dönülecek.

SAYA GEZMESİ YILIN HANGİ DÖNEMİNDE YAPILIR?

Yerine göre “saya, koyun-yüzü, davar yüzü” deyimleriyle ifade edilen bu bayram koç katımından 100 gün sonra, bir başka hesaba göre zemheri ayının 5 veya 6’sında kutlanır. Saya Geleneği, yörelere göre çeşitlilik göstermekle beraber, Ocak ayının 3'üncü ve 4'üncü haftaları içinde kutlanmaktadır. Bu günler, aynı zamanda kuzunun ana karnında tüylendiği günlerdir.

EVDEKİ YİYECEK VE HAYVAN YEMİ NEDEN SAYILIR?

Saya geleneğinin bir işlevi de, kışın tam ortasına gelindiğine inanılarak, evdeki yiyecek ve yakacakların, hayvanların yeminin sayılmasıdır. Kaba hesaba göre yapılan bu sayımda insanların kendilerine ayırdıkları yiyeceklerin ve yakacakların yarısı, hayvanların yeminin üçte biri hâlâ duruyorsa iyi bir kış geçirileceğine inanılır. Eğer, bundan daha azı kalmışsa, ona göre tedbirler alınır ve tedarikli olunur.

BAHARIN GELİŞİ Mİ MÜJDELENİYOR?

“Saya Gezimi” geleneğinin bir diğer anlamı, baharın gelişini müjdelemesidir. Özellikle besicilik yapılan köylerde erzak ve zahirenin tükendiği bir dönemde hayvanların da uyanışını sağlamak, köy halkına “korkmayın bahar geliyor” müjdesini vermek için düzenlenen bir eğlence programıdır. Saya Gezimi çoğunlukla habersiz başlar ve gece vaktinde uygulanırdı. Saya Gezimini öğrenen köylüler “kara kışın” bitmeye yüz tuttuğunu bu sevinçle öğrenmiş olurlardı. Kışın gidişini, baharın gelişini müjdeleyen “Saya Gezimi” hem insanları, hem de hayvanları kış uykusundan uyandırmak için düzenlenen bir eğlence geleneğidir.

SAYA GEZMESİ NASIL YAPILIR?

Yörelere göre değişik biçimlerde yapılmakla birlikte, Saya gezmesi şu şekilde icra edilir: Yeni yılın çobanları yanlarına aldıkları gençlerle bir saya grubu teşkil ederler. Bu grupta genellikle dede, arap, gelin ve deve rolü yapan oyuncular vardır. Gençler tanınmayacak şekilde bu kıyafetlere bürünerek kapı kapı dolaşmaya başlarlar. Seyirlik oyun oynayarak, mani söyleyerek evleri gezerler, bahşiş toplarlar. Bu bahşiş para, un, yağ, bulgur şeklinde olabilir. Bu şekilde her evden toplanan malzemeler ile yemek yapılır; müzikli, oyunlu ve seyirlikli eğlence düzenlenir.

www.gazeteilksayfa.com