Mustafa Kemal: “Efendiler, yarın Cumhuriyet’i ilan edeceğiz”

Mondros Mütarekesi'nin imzalanmasının ardından başlayan işgaller karşısında Mustafa Kemal Paşa'nın 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıkmasıyla başlayan milli mücadele, adım adım zafere ulaştı. Amasya Tamimi, Erzurum ve Sivas Kongreleri ile teşkilatlanan hareket, Ankara'da açılan Büyük Millet Meclisi ile devletleşme yolunda önemli bir adım attı. 23 Nisan 1920'de açılan TBMM, milli iradenin tecelligahı olarak Kurtuluş Savaşı'nı yönetti.

SALTANATIN KALDIRILMASI: CUMHURİYET'E GİDEN YOLDA DÖNÜM NOKTASI

1 Kasım 1922'de Saltanatın kaldırılması, yeni devletin yönetim şeklinin belirlenmesi yolunda atılan en önemli adımlardan biri oldu. İstanbul'daki son Osmanlı padişahı Vahdettin'in 17 Kasım'da ülkeyi terk etmesi, 600 yıllık hanedanın fiilen sona ermesini sağladı.

LOZAN'DAN SONRA YENİ DEVLETİN İNŞASI

24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Barış Antlaşması ile uluslararası alanda bağımsızlığını kabul ettiren Türkiye, iç yapılanmasını tamamlama yolunda hızla ilerledi. 11 Ağustos'ta toplanan II. Dönem TBMM'de yeni anayasa çalışmaları başlatıldı.

29 EKİM 1923: TARİHİ GÜN

28 Ekim akşamı Çankaya Köşkü'nde yakın arkadaşlarıyla yemekte bulunan Mustafa Kemal Paşa, tarihi kararını "Efendiler, yarın Cumhuriyet'i ilan edeceğiz" sözleriyle duyurdu. İsmet Paşa ve diğer arkadaşlarıyla birlikte hazırlanan Anayasa değişikliği için gece boyunca çalışıldı.

29 Ekim günü TBMM'de yapılan görüşmelerde, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu'nun birinci maddesine "Türkiye Devleti'nin hükümet şekli Cumhuriyet'tir" ibaresi eklendi. Yapılan oylamada Meclis, oy birliğiyle Cumhuriyet'i kabul etti. Aynı gün yapılan seçimde Gazi Mustafa Kemal, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı seçildi.

CUMHURİYET'İN İLANININ YANKILARI

Yeni rejimin ilanı, yurt genelinde büyük bir coşkuyla karşılandı. İstanbul ve Ankara başta olmak üzere tüm şehirlerde kutlamalar yapıldı. Halk, meydanlara akın ederek bu tarihi ana tanıklık etti. Top atışları, fener alayları ve gösterilerle Cumhuriyet'in ilanı kutlandı.

Yabancı basın da gelişmeyi yakından takip etti. Türkiye'nin doğu toplumları içinde monarşiden Cumhuriyete geçen ilk ülke olması, dünya kamuoyunda büyük yankı uyandırdı.

YENİ BİR DÖNEMİN BAŞLANGICI

Cumhuriyet'in ilanı, sadece bir rejim değişikliği değil, aynı zamanda modernleşme yolunda atılan en önemli adımlardan biri oldu. Kadın hakları, eğitim, hukuk, ekonomi ve sosyal hayatta yapılacak devrimlerin önünü açtı. Milli egemenlik ilkesi üzerine kurulan yeni devlet, çağdaşlaşma yolunda kararlı adımlarla ilerlemeye başladı.

Gazi Mustafa Kemal'in önderliğinde başlayan bu yeni dönem, Türkiye'nin demokratikleşme sürecinde bir dönüm noktası oldu. Cumhuriyet'in ilanının 100. yılına yaklaşırken, bu tarihi karar halen Türk demokrasisinin temel taşı olmaya devam ediyor.