Kırşehir ilçeleri, köyleri, kuruluş tarihi, nüfusu, meşhur yemekleri ne? Kırşehirli ünlü isimler kimler?

Ahi Evran’ın memleketi, Ahiliğin beşiği Kırşehir, İç Anadolu Bölgesi’nin dolayısıyla Türkiye’nin tam merkezinde yer alan bir ilimizdir. Merhum Halk Ozanı Neşet Ertaş’ın memleketi için yazıp söylediği türküsünde de geçen “Şirin” unvanına sahip ilimizle ilgili Kırşehir ilçeleri, köyleri, kuruluş tarihi, nüfusu, meşhur yemekleri gibi konular hep merak konusu olmuş, hep sorgulanmış hususlardır. Kırşehir ilçeleri, kuruluş tarihi, nüfusu, meşhur yemekleri neler, Kırşehir’den çıkmış ünlü şahsiyetler, ünlü devlet adamları kimler gibi soruların cevaplarını biraraya topladık. Gelin, eğitimde marka şehir olarak anılan Kırşehir’i, Kırşehir ilçelerini, Kırşehir ilçeleri nüfuslarını, meşhur yemeklerini, ünlü isimlerini birlikte hatırlayalım:

ŞİRİN KIRŞEHİR’İN İLÇELERİ

Kırşehir ilçeleri 6’dır. Pekçok ile oranla yüzölçümü ve nüfusu düşük olan Kırşehir’de il ile birlikte 7 belediye bulunmaktadır. İlçelerin en büyüğü Kaman’dır. Cevizi ile ünlü Kaman aynı zamanda Kırşehir’in en gelişmiş ilçesidir. Kırşehir ve Kırşehir ilçeleri, kuruluş tarihi, nüfusu, meşhur yemekleri şöyledir:

KIRŞEHİR TARİHİ VE İLK İLÇESİ

İlk yerleşimi Milattan Önce 3000’li yıllara dayanan Kırşehir tarihi resmi kayıtlarda ilk olarak “bucak” olarak görünür ve yıl 1867’dir. Kırşehir sırasıyla 1869’da “ilçe”, 1870’te “sancak” olmuştur. 1870’te, bugün Nevşehir’e bağlı ilçe olan Avanos ile Kırıkkale’ye bağlı ilçe olan Keskin ve kendi ilçesi olan Çiçekdağı bu sancağa bağlanmıştır. Yani Kırşehir’in şu anki ilçelerinden ilki Çiçekdağı’dır. Tarih 1924’ü gösterdiğinde, Kırşehir il olmuştur; Avanos, Çiçekdağı, Hacıbektaş, Mucur da ilçeleri olarak bu ilimize bağlanmıştır. 1950’li yıllarda siyasi nedenlerle Kırşehir, yeniden ilçe yapılıp, Nevşehir’e bağlanmış, bir süre sonra tekrar il olarak tescillenmiştir. Kırşehir’in şuan ki 6 ilçesi bu tarihlerden sonra netleşmiştir.

KIRŞEHİR ADI NEREDEN GELİR?

Kırşehir Valiliği’nden edinilen resmi bilgilere göre, Karasal İklim’in hakim olduğu İç Anadolu’nun tam göbeğinde, bozkırın ortasında yer alan bu kent için Türkler, "kır şehri" derlerdi. Kır Şehri adı zamanla halk arasında kullanıla kullanıla telaffuzu daha kolay olan “Kırşehir”e dönüşmüştür. Bu manada Kırşehir ismi özbeöz Türkçe’dir.

• Kuruluş tarihi: 1924’te il olmuştur.
• Yüzölçümü: 6.570 kilometrekaredir.
• Nüfusu: İl merkezi nüfusu 2021 yılına göre 160.737’dir.
• Köy sayısı: 252’dir.
• Tarihi, Turistik ve Kültürel değerler: Aşık Paşa Türbesi, Cacabey Medresesi, Alaaddin Camii, Ahi Evran Zaviyesi, Ahievran Türbesi, Yunus Emre Türbesi, Lala Camii, Melikgazi Kümbeti, Süleyman Türkmani Türbesi, Çağırkan Kale Höyük, Mucur Yer Altı Şehri, Aşılık Mağarası, Terme Kaplıcası…
• Meşhur yemekleri: Madımak, yoğurt çorbası, topalak, düğür çorbası, çömlekte kuru fasulye, tandırda çömlek paça, yarma aşı, çullama, soğanlama, besmeç…
• Kırşehir merkez köyleri: Akçaağıl, Çadırlıhacıyusuf, Çayağzı, Çuğun, Dedeli, Değirmenkaşı, Dulkadirli, Dulkadirlikaraisa, Ecikağıl, Göllü, Güzler, Homurlubeşler, Homurluüçler, Hashüyük, Kalankaldı, Karaboğaz, Karaduraklı, Karahıdır, Karalar, Karıncalı, Kartalkaya, Kesikköprü, Kırkpınar, Kocabey, Kortulu, Körpınar, Kurtbeliyeniyapan, Kuruağıl, Saraycık, Sevdiğin, Seyrekköy, Sıdıklıbüyükoba, Sıdıklıdarboğaz, Sıdıklıikizağıl, Sıdıklıkumarkaç, Sıdıklıküçükboğaz, Sıdıklıküçükoba, Sıdıklıortaoba, Taburoğlu, Tatarilyaskışla, Tatarilyasyayla, Tepesidelik, Toklümen, Tosunburnu, Ulupınar, Uzunaliuşağı, Yağmurluarmutlu, Yağmurlubüyükoba, Yağmurlukale, Yağmurlusayobası, Yeşilli, Yeşiloba, Yukarıhomurlu

KAMAN:

Kırşehir ilçeleri arasında en büyüğü Kaman'dır. Kaman cevizi ile ünlüdür.

• Kuruluş tarihi: 1913 yılında bucak merkezi ve Belediyelik olmuş, 1944’te Kırşehir’e bağlanmıştır.
• Yüzölçümü: 1.185 kilometrekaredir.
• Nüfusu: 2021 verilerine göre 35 bin 246’dır.
• Köy sayısı: 50 köyü vardır.
• Mahalle sayısı: 15’tir.
• Turizm ve Kültürel merkezler: Kaman Kalehöyük, Ömerhacılı Kalesi, Kuş Kalesi
• Meşhur yemekleri: İlçenin kendine özgün ve öne çıkmış bir yemeği bulunmamakla birlikte, cevizi çok ünlüdür. Lezzeti ve ince kabuğu ile bilinen Kaman cevizinin ünü bugün yurt dışına kadar yayılmıştır. Nitekim Kaman’da her yıl Ceviz Festivali düzenlenir.
• Kaman Köyleri: Ağapınar, Aydınlar, Başköy, Bayındır, Bayramözü, Benzer, Büğüz, Çadırlıhacıbayram, Çadırlıkörmehmet, Çağırkan, Darıözü, Değirmenözü, Demirli, Esentepe, Fakılı, Gökeşme, Gültepe, Hamit, Hirfanlı, İbrişim, İkizler, İmancı, İsahocalı, Kale, Karahabalı, Karakaya, Kargınselimağa, Kargınkızıközü, Kargınmeşe, Kargınyenice, Kekilliali, Meşeköy, Mollaosmanlar, Ömerhacılı, Ömerkahya, Sarıömerli, Savcılıbağbaşı, Savcılıbüyükoba, Savcılıebeyit, Savcılıkışla, Savcılıkurutlu, Savcılımeryemkaşı, Tatık, Tepeköy, Yağmurlusarıuşağı, Yazıyolu, Yelek, Yeniköy, Yeniyapan, Yukarıçiftlikli

MUCUR:

• Kuruluş tarihi: 1918 yılında ilçe olmuştur.
• Yüzölçümü: 1.122 kilometrekaredir.
• Nüfusu: 18 bin 219’dur.
• Köy sayısı: 44’tür.
• Mahalle sayısı: 7 mahallesi vardır.
• Turizm ve Kültürel merkezler: Seyfe Gölü ve Kuş Cenneti, Mucur Yeraltı Şehri, Aflak Baba Kümbeti
• Meşhur yemekleri: Bölgede ün yapmış kendine has bir yemeği bilinmezken, değişik tatların yer aldığı restoranlar bulunmaktadır.
• Mucur Köyleri: Aksaklı, Altınyazı, Asmakaradam, Avcıköy, Aydoğmuş, Babur, Bayramuşağı, Bazlamaç, Budak, Büyükkayapa, Çatalarkaç, Dağçiftliği, Dalakçı, Devepınarı, Geycek, Gümüşkümbet, Güzyurdu, İnaç, Karaarkaç, Karacalı, Karakuyu, Kargın, Kepez, Kılıçlı, Kıran, Kızılağıl, Kızıldağyeniyapan, Kurugöl, Kuşaklı, Küçükburunağıl, Küçükkavak, Küçükkayapa, Medetsiz, Obruk, Palangıç, Pınarkaya, Rahmalar, Seyfe, Susuz, Yazıkınık, Yeğenağa, Yeniköy, Yeşilyurt, Yürücek

ÇİÇEKDAĞI:

• Kuruluş tarihi: Önceki isimleri sırasıyla Boyalık ve Mecidiye’dir. 1912’de ilçe olmuş, 1930’da resmen Çiçekdağı adını almıştır.
• Yüzölçümü: 950 kilometrekaredir.
• Nüfusu: 18.038’dir.
• Köy sayısı: 45’tir.
• Mahalle sayısı: 12 mahallesi vardır.
• Turizm ve Kültürel merkezler: Kayıp Şehir Roma Hamamı, Bulamaçlı Kaplıcası
• Meşhur yemekleri: Bölgede ün yapmış kendine has bir yemeği bilinmezken, değişik tatların yer aldığı restoranlar bulunmaktadır.
• Çiçekdağı Köyleri: Acıköy, Akbıyıklı, Alahacılı, Alanköy, Alimpınar, Armutlu, Aşağıhacıahmetli, Bahçepınar, Baraklı, Beşikli, Boğazevci, Bozlar, Büyükteflek, Çanakpınar, Çepni, Çiçekli, Çopraşık, Çubuktarla, Demirli, Doğankaş, Gölcük, Hacıduraklı, Hacıhasanlı, Hacıoğlu, Halaçlı, Harmanpınar, Haydarlı, İbikli, Kabaklı, Kaleevci, Kavaklıöz, Kırdök, Kızılcalı, Konurkale, Küçükteflek, Mahmutlu, Ortahacıahmetli, Pöhrenk, Safalı, Şahinoğlu, Tatbekirli, Tepecik, Topalali, Yalnızağaç, Yukarıhacıahmetli

AKPINAR:

• Kuruluş tarihi: 1959’de belediye olmuştur.
• Yüzölçümü: 527 kilometrekaredir.
• Nüfusu: 10.755’tir.
• Köy sayısı: 26’dır.
• Mahalle sayısı: 15 mahallesi vardır.
• Turizm ve Kültürel merkezler: Kanlıgöl Kanyonu, Uyuz Hamamı/Şifa Hamamı, 3. Hacı Hüseyin Efendi Türbesi.
• Meşhur yemekleri: Bölgede ün yapmış kendine has bir yemeği bilinmezken, değişik tatların yer aldığı restoranlar bulunmaktadır.
• Akpınar Köyleri: Alişar, Aşağıhomurlu, Boyalık, Büyükabdiuşağı, Çalıburnu, Çayözü, Çebişler, Çelebiuşağı, Çiftlikmehmetağa, Çiftliksarıkaya, Demirci, Deveci, Durmuşlu, Eldeleklidemirel, Eldelekliortaoba, Eşrefli, Gülveren, Hacımirza, Hacıselimli, Hanyerisarıkaya, Himmetuşağı, Karaova, Kelismailuşağı, Köşker, Pekmezci, Sofrazlı

BOZTEPE:

• Kuruluş tarihi: 1960’da kasaba, 1990’da ilçe olmuştur.
• Yüzölçümü: 562 kilometrekaredir.
• Nüfusu: 6.706’dır.
• Köy sayısı: 14’tür.
• Mahalle sayısı: 3 mahallesi vardır.
• Turizm ve Kültürel merkezler: Cevizlibağ Höyüğü, Harmanlı Höyük
• Meşhur yemekleri: Bölgede ün yapmış kendine has bir yemeği bilinmezken, değişik tatların yer aldığı restoranlar bulunmaktadır.
• Boztepe Köyleri: Büyükkışla, Çamalak, Çevirme, Çiğdeli, Çimeli, Eskidoğanlı, Harmanaltı, Hatunoğlu, Hüseyinli, Karacaören, Külhüyük, Uzunpınar, Üçkuyu, Yenidoğanlı

Not: Boztepe, asker uğurlama törenleri ile ünlüdür.

AKÇAKENT:

• Kuruluş tarihi: Kafkasya'dan göç eden Çerkes göçmenler tarafından kurulmuştur. 1990’da ilçe olmuştur.
• Yüzölçümü: 585 kilometrekaredir.
• Nüfusu: 6.261’dir.
• Köy sayısı: 20’dir.
• Mahalle sayısı: 6 mahallesi vardır.
• Turizm ve Kültürel merkezler: Eskiyurt göleti, Eskiyurt yaylası, Boğazevçi sulama gölleti
• Meşhur yemekleri: Bölgede ün yapmış kendine has bir yemeği bilinmezken, değişik tatların yer aldığı restoranlar bulunmaktadır.
• Akçakent Köyleri:
  Avanoğlu, Ayvalı, Derefakılı, Güllühüyük, Hacıfakılı, Hamzabey, Hasanali, Kilimli, Kösefakılı, Küçükabdiuşağı, Mahsenli, Ödemişli, Ömeruşağı, Polatlı, Solakuşağı, Taşlıoluk, Tepefakılı, Yaylaözü, Yeşildere, Yetikli

KIRŞEHİR BELDELERİ

Kırşehir'in 6 ilçesinin dışında 3 de beldesi vardır. Bunlar Özbağ, Kurancılı ve Köseli'dir. Özbağ merkez ilçeye bağlı iken, Kurancılı Kaman'a, Köseli ise Çiçekdağı'na bağlıdır.

KIRŞEHİR’İN TOPLAM NÜFUSU

Kırşehir ilçeleri ile bilgiler bu şekilde olup, Kırşehir nüfusu yaklaşık 250 bindir. Yüzölçümünün 6570 kilometrekare olduğu göz önünde bulundurulduğunda, Kırşehir’de km kareye yaklaşık 37 kişi düşmektedir.

ANKARA’DAKİ KIRŞEHİRLİ SAYISI

Kırşehir ilçeleri özellikle Ankara’ya çok fazla göç vermiş bir ilimizdir. Ankara’da o kadar çok Kırşehirli vardır ki, bu sayı Kırşehir’in toplam nüfusuna yakındır. 2021 sonu itibariyle kütüğü Kırşehir’de olup Ankara ilçeleri dahil Başkentte ikamet eden kişi sayısı yaklaşık 217 bindir. Göçlerin aynı seyirde sürmesi halinde yakın zamanda Ankara’daki Kırşehirli sayısı, Kırşehir nüfusu ile kıyaslanamayacak kadar çok olabilir.

EĞİTİMDE ÖN SIRALARDA

Merkez başta olmak üzere Kırşehir ilçeleri eğitimde gösterdiği başarı ile dikkat çekmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu TÜİK’in verilerine göre, eğitimde en iyi iller sıralamasında Kırşehir 4. sırada yer almaktadır. Nitekim ÖSYM’nin yaptığı üniversite sınavlarında illerin gösterdiği başarılarda Kırşehir her yıl en ön sıralarda gelmektedir. Kırşehir bu başarıları ile eğitimde marka şehir olarak anılır.

KIRŞEHİR’İN ÜNLÜ İSİMLERİ

Ozanlar diyarı olarak da bilinen Kırşehir’in gelmiş geçmiş en ünlü sanatçısı kuşkusuz baba oğul Ertaş’lardır. Muharrem Ertaş ve oğlu Neşet Ertaş, bugün halen özlemle yad edilmekte, eserleri özellikle internette dinlenme rekorları kırmaktadır.

ERTAŞ'LAR, AŞIK SAİD, ÇEKİÇ ALİ, ŞEMSİ YASTIMAN...

Bozkırın tezenesi Neşet Ertaş, 1938’de Kırşehir’in Kırtıllar köyünde doğmuş, 25 Eylül 2012 tarihinde İzmir’de vefat etmiştir. Neşet Ertaş’ın mezarı Kırşehir’dedir. Yine Aşık Said, Ali Çekiç, Şemsi Yastıman da Kırşehir’den çıkmış ünlü halk ozanları olarak öne çıkar. Türkülerin sultanı Emel Taşçıoğlu, bozlak ustası İsmail Altunsaray da ilk akla gelen Kırşehir’li sanatçılardandır.

OSMAN BÖLÜKBAŞI, MUSTAFA BUMİN, HAŞİM KILIÇ, UĞUR MUMCU, ZERRİN GÜNGÖR

Anayasa Mahkemesi Başkanlığı yapmış Mustafa Bumin ve Haşim Kılıç da Kırşehir’in önde gelen hukukçularındandır. Yine Zerrin Güngör de yakın zamana kadar Danıştay Başkanlığı yapmış bir Kırşehirlidir.

Kırşehir’in efsane siyasetçisi ise hiç kuşkusuz Osman Bölükbaşı’dır. Oğlu Deniz Bölükbaşı da devlette ve Meclis’te önemli görevlerde bulunmuştur. Kırşehir’den çıkmış ve ülke çapında ün yapmış Gazeteci Yazar ise Uğur Mumcu’dan başkası değildir.

CACA BEY

Kırşehir’in tarihi şahsiyetlerinden önde gelen biri Caca Bey’dir. 1200’lü yıllarda yaşamıştır. O tarihlerde Kırşehir'de kurulmuş ve şimdinin fakültesi olarak nitelendirilen “Caca Bey Medresesi”nin altında imzası olan isimdir. Burası Türklerin ilk gök bilim merkezi olarak de görülmektedir.

ŞEYH EDEBALİ

7 cihana hükmetmiş Osmanlı Devleti'nin kurucusu Osman Gazi'nin kayınbabası Şeyh Edebali de, aslen Mucur’ludur. Anadolu Ahilerinin liderlerindendir.

AHİ EVRAN VELİ

1200’lü yıllarda yaşamış, Ahiliğin kurucusu, esnaf ve sanatkar lideri, Türk filozof Ahi Evran Veli, Kırşehirlidir. Bugün Kırşehir’deki üniversitenin adı bu önemli şahsiyetin ismini taşımaktadır. Kırşehir ilçeleri dendi mi ilk akla gelen Kaman’da Ahi Evran Üniversitesi’ne bağlı Yüksekokul bulunmaktadır.

AHİLİK NEDİR?

Ahilik Hacı Bektaşi Veli hazretlerinin tavsiyesi Ahi Evran Veli’nin girişimleri ile Kırşehir’den doğmuş, sonra tüm Türkiye’ye yayılmış bir esnaf dayanışma teşkilatıdır. Sözlük anlamı “eliaçıklık”tır. Türkiye’de her yıl 13-19 Eylül tarihleri arasında Ahilik Haftası kutlanır, düzenlenen etkinliklerde Ahiliğin önemine vurgu yapılır, Ahilik geleneği yaşatılmaya çalışılır.

Ankara haberleri denilince ilk akla gelen gazete olarak, Kırşehir ve ilçelerini, nüfuslarını, ünlü isimlerini böylelikle biraraya getirmiş olduk.

Fatih Akkaya / www.gazeteilksayfa.com